Η Σαρακοστή αποτελεί μία από τις σημαντικότερες περιόδους νηστείας και πνευματικής προετοιμασίας για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Παρότι διαρκεί περισσότερο από 40 ημέρες, η ονομασία της έχει τις ρίζες της στη βιβλική παράδοση και στην ιστορία της Εκκλησίας. Το όνομά της παραπέμπει στην περίοδο των 40 ημερών νηστείας που τήρησε ο Χριστός στην έρημο, και παρόλο που σήμερα η διάρκειά της έχει επεκταθεί, η ουσία της παραμένει η ίδια.
Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και ολοκληρώνεται το Μεγάλο Σάββατο, δηλαδή συνολικά 48 ημέρες. Αρχικά, η διάρκειά της ήταν 40 ημέρες, όπως μαρτυρούν τα παλαιότερα εκκλησιαστικά κείμενα. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, προστέθηκαν επιπλέον ημέρες ώστε να συμπεριληφθεί και η Μεγάλη Εβδομάδα. Αυτή η εβδομάδα, γεμάτη με τις ιερές ακολουθίες που κορυφώνονται με την Ανάσταση του Χριστού, είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη νηστεία και την πνευματική προετοιμασία, γεγονός που οδήγησε στην εδραίωση της σημερινής διάρκειας.
Η επιλογή της λέξης «Σαρακοστή» δεν έγινε τυχαία. Η Εκκλησία διατήρησε την παράδοση της 40ήμερης νηστείας ως έναν τρόπο μίμησης των δοκιμασιών που υπέστη ο Ιησούς στην έρημο, αλλά και ως αναφορά σε άλλες βιβλικές περιόδους των 40 ημερών, όπως η νηστεία του Μωυσή πριν λάβει τις Δέκα Εντολές και η νηστεία του Προφήτη Ηλία. Παρά το γεγονός ότι η Μεγάλη Σαρακοστή έχει επεκταθεί χρονικά, ο όρος παρέμεινε, καθώς αντικατοπτρίζει την ιστορική της βάση και τη σημασία της για τη χριστιανική πίστη.
Σημαντικό στοιχείο της Μεγάλης Σαρακοστής είναι οι ιδιαίτερες ακολουθίες και οι ημέρες που έχουν ξεχωριστή σημασία για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Κάθε εβδομάδα της Σαρακοστής έχει το δικό της θεολογικό και πνευματικό νόημα, το οποίο ενισχύει την πνευματική εγρήγορση των πιστών.
Η πρώτη εβδομάδα ξεκινά με την Καθαρά Δευτέρα, ημέρα που σηματοδοτεί την είσοδο των πιστών στη νηστεία και την κάθαρση από τις αμαρτίες. Το Σάββατο αυτής της εβδομάδας είναι αφιερωμένο στον Άγιο Θεόδωρο τον Τήρωνα, ενώ η Κυριακή της Ορθοδοξίας γιορτάζει την αναστήλωση των εικόνων, γεγονός που συνδέεται με τη νίκη της Ορθοδοξίας επί της Εικονομαχίας.
Η δεύτερη Κυριακή της Σαρακοστής είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, έναν σπουδαίο θεολόγο που υπερασπίστηκε την ορθόδοξη πίστη απέναντι στις αιρέσεις. Η τρίτη Κυριακή είναι η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, όπου οι πιστοί προσκυνούν τον Τίμιο Σταυρό, αντλώντας δύναμη για να συνεχίσουν τη νηστεία.
Η τέταρτη Κυριακή είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακας, ο οποίος έγραψε το βιβλίο «Η Κλίμακα», που αποτελεί έναν οδηγό για την πνευματική ανέλιξη των μοναχών. Στην πέμπτη Κυριακή τιμάται η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, ένα φωτεινό παράδειγμα μετάνοιας και μεταστροφής στη χριστιανική ζωή.
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι επίσης δύο ξεχωριστές ημέρες της πέμπτης εβδομάδας. Η Τετάρτη του Μεγάλου Κανόνα, όπου ψάλλεται ο συγκλονιστικός ύμνος του Αγίου Ανδρέα Κρήτης, και η Παρασκευή του Ακαθίστου Ύμνου, ημέρα αφιερωμένη στην Παναγία, την προστάτιδα των Χριστιανών.
Η Μεγάλη Σαρακοστή ολοκληρώνεται με το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων. Το Σάββατο του Λαζάρου σηματοδοτεί το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου από τον Χριστό, προαναγγέλλοντας τη δική Του Ανάσταση. Την Κυριακή των Βαΐων, οι πιστοί τιμούν την είσοδο του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, κρατώντας βάγια όπως ο λαός που Τον υποδέχθηκε με δοξολογίες.
Επομένως, παρόλο που η διάρκεια της Σαρακοστής δεν είναι αυστηρά 40 ημέρες, η ονομασία της αντανακλά την ιστορική και θεολογική της σημασία. Η Μεγάλη Σαρακοστή δεν είναι απλώς μια περίοδος αποχής από ορισμένες τροφές, αλλά μια ευκαιρία για πνευματική προετοιμασία, μετάνοια και προσέγγιση του Θεού, προκειμένου οι πιστοί να βιώσουν με καθαρότητα την Ανάσταση του Χριστού.
Το Video “Σαρακοστή: Γιατί τη λέμε έτσι ενώ δεν κρατά μόνο 40 μέρες; // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 10/03/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!