Η καταγωγή των Αλβανών αποτελεί ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει ιστορικούς, γεωγράφους και μελετητές για πολλούς αιώνες. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για γειτονικό λαό με τον ελληνικό, και παρότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο λαών υπήρξαν έντονες διαχρονικά, η ιστορία της αλβανικής ταυτότητας παραμένει σε μεγάλο βαθμό ασαφής. Οι πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας περιγράφουν την Αλβανία και τους κατοίκους της με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, γεγονός που καταδεικνύει τη σύνθετη φύση της ιστορικής και εθνολογικής τους εξέλιξης.
Οι Πρώτες Αναφορές στο Όνομα «Αλβανία»
Το όνομα «Αλβανία» εμφανίζεται για πρώτη φορά στα μέσα του 11ου αιώνα στην ιστορική εργασία του Μιχαήλ Ατταλειάτη. Στην ίδια πηγή εμφανίζεται και η λέξη «Αρβανίτης», που δηλώνει τους κατοίκους της περιοχής. Στη συνέχεια, στον Γεώργιο Ακροπολίτη, οι όροι αυτοί πολλαπλασιάζονται, εμφανιζόμενοι ως «Άλβανον» και «Αλβανίτης». Παρόμοιες αναφορές βρίσκουμε και στον Εφραίμ το 1313, με τις λέξεις «Αλβανούς» και «Άλβανον». Η λέξη «Αρβανίτης» αναφέρεται επίσης και στην «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής.
Οι Επιθέσεις και η Στρατιωτική Δράση των Αλβανών
Σύμφωνα με τον Peter Lock, στο έργο του «Οι Φράγκοι στο Αιγαίο, 1204-1500», η πρώτη αναφορά σε οργανωμένες επιθέσεις Αλβανών στην Ελλάδα προέρχεται από βενετικά αρχεία, με την πρώτη μαζική επιδρομή να σημειώνεται στον Πτελεό της Θεσσαλίας το 1350. Αυτές οι πρώτες καταγραφές καταδεικνύουν ότι οι Αλβανοί ήταν οργανωμένοι και πολεμικοί, γεγονός που τους διαφοροποιούσε από γειτονικούς λαούς της εποχής.
Η Αυτοονομασία «Σκιπετάρ» και οι Θρησκευτικές Μεταβολές
Στους αιώνες που ακολούθησαν, οι Αλβανοί αυτοαποκαλούνταν Σκιπετάρ, όρος που χρησιμοποιούσαν για να δηλώσουν την ταυτότητά τους μέχρι τον 17ο και 18ο αιώνα, οπότε και άρχισε η χρήση του ονόματος «Αλβανοί». Αυτοί οι δύο αιώνες θεωρούνται σχετικά σκοτεινοί για την αλβανική ιστορία, καθώς συμπίπτουν με σημαντικές αλλαγές στην κοινωνική και θρησκευτική σύνθεση της περιοχής, κυρίως τον προσηλυτισμό της πλειονότητας των Αλβανών στο Ισλάμ.
Πελασγική, Ιλλυρική και Άλλες Θεωρίες Καταγωγής
Ιστορικά, η αλβανική ελίτ είχε αρχικά την πεποίθηση ότι οι Αλβανοί ήταν απόγονοι των Πελασγών. Στη συνέχεια, η ιστορική αυτή καταγωγή αντικαταστάθηκε από την θεωρία της ιλλυρικής καταγωγής. Παράλληλα, αναπτύχθηκε μια σειρά από εθνικές μύθους και προπαγάνδα, που ισχυριζόταν ότι σημαντικές προσωπικότητες της αρχαίας ιστορίας, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Πύρρος, ήταν Αλβανοί. Σε αυτό το πλαίσιο, γινόταν και ερμηνεία αρχαίων ονομάτων με αλβανικές ρίζες, όπως η Θέτις από το «det» (θάλασσα), η θεά Ήρα από το «ere» (άνεμος), ή ο Δευκαλίων από το «dhe Ka lene» (αυτός που άφησε τη Γη). Ορισμένοι συγγραφείς, όπως ο Cekrezi, ανέφεραν ακόμη και τον Δία ως «Αλβανό Δία», τον οποίο οι σύγχρονοι Αλβανοί ονομάζουν «Zot».
Οι Αρχαίες Μαρτυρίες για την Αλβανία στον Καύκασο
Η αμφισβήτηση της ιλλυρικής καταγωγής των Αλβανών εμφανίστηκε ήδη τον 19ο αιώνα. Ο Νικόλαος Νικοκλής, στο έργο του «Περί της Αυτοχθονίας των Αλβανών ήτοι Σκιπετάρ» (1855), υποστήριξε ότι οι Αλβανοί πιθανότατα προέρχονταν από την περιοχή του Καυκάσου. Η σχετική αναφορά του Πλούταρχου στα «Βίοι Παράλληλοι» ενισχύει την άποψη αυτή, καθώς αναφέρει τους Αλβανούς μεταξύ των μεγάλων εθνών που ζούσαν γύρω από τον Καύκασο, δίπλα στους Ίβηρες.
Στράβων και άλλοι αρχαίοι γεωγράφοι, όπως ο Αρριανός, επίσης αναφέρουν περιοχές και λαούς με το όνομα Αλβανία ή Αλβανοί στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας. Ο Αρριανός, στο έργο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις», περιγράφει τους Αλβανούς να συμμετέχουν στις περσικές δυνάμεις του Δαρείου κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος αναφέρει τους Αλβανούς ως Σκύθες, ενώ ο Στέφανος Βυζάντιος, φιλοσοφικός και γεωγραφικός συγγραφέας του 4ου αιώνα μ.Χ., περιγράφει την Αλβανία ως χώρα που βρίσκεται ανατολικά των Ιβήρων, με κατοίκους ποιμενικούς και μετρίως πολεμικούς, ανάμεσα στη Σαρματία, την Κολχική και την Κασπία.
Η Ιλλυρία, οι Μετακινήσεις Λαών και οι Πληθυσμιακές Αλλαγές
Η υπόθεση ότι οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής της Παννονίας ήταν Ιλλυριοί, συγγενείς των Ελλήνων, έχει ιστορική βάση, καθώς η περιοχή αυτή περιλάμβανε εδάφη που σήμερα ανήκουν στη Σερβία, Βοσνία, Μαυροβούνιο, Κοσσυφοπέδιο και βόρεια Αλβανία. Ωστόσο, η ιστορική εξέλιξη της περιοχής δεν ήταν απλή. Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, αναφερόμενος στην εποχή του Ηράκλειου, περιγράφει την ερήμωση των περιοχών της Ιλλυρίας από τους Αβάρους και τον εποικισμό τους από αυτούς, γεγονός που δημιούργησε κενά στον πληθυσμό και διαμόρφωσε νέα εθνολογικά δεδομένα.
Μεσαιωνικές και Νεότερες Αμφισβητήσεις
Ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, ιστορικός του 15ου αιώνα, εκφράζει την αμφιβολία του για την καταγωγή των Αλβανών από τους Ιλλυριούς, σημειώνοντας ότι ο ισχυρισμός αυτός δεν έχει επαρκή ιστορική τεκμηρίωση. Παράλληλα, παραθέτει την εμπλοκή των Αλβανών με άλλους λαούς της περιοχής, όπως οι Μήδοι και οι Καδούσιοι, κατά την αρχαιότητα.
Το Video “Από Πού ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ Κατάγονται οι Αλβανοί; // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 27/08/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!