Το χρονικό ενός πολιτικού απολογισμού που προκάλεσε σεισμό: με την έκδοση της «Ιθάκης» ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί να ξαναγράψει —ή τουλάχιστον να καταγράψει— την εμπειρία του από την πρώτη του πρωθυπουργία, τη διαπραγμάτευση του 2015, το δημοψήφισμα και όσα ακολούθησαν. Τα αποσπάσματα που δόθηκαν στη δημοσιότητα περιέχουν τόσο αυτοκριτικές παραδοχές όσο και αιχμηρές εκτιμήσεις για δεκάδες πρόσωπα —συγγενείς πολιτικούς, στενούς συνεργάτες και διεθνείς ηγέτες— και έχουν προκαλέσει έντονες δημόσιες αντιδράσεις.
Παρακάτω ένα εκτενές, οργανωμένο αφιέρωμα σε κάθε πρόσωπο που ο Τσίπρας επιλέγει να σχολιάσει στην «Ιθάκη», με τα κρίσιμα αποσπάσματα και το πολιτικό πλαίσιο γύρω από τον καθένα.
Γιάνης Βαρουφάκης
– Η αποτίμηση: Ο Τσίπρας τον περιγράφει σαν «περισσότερο σελέμπριτι και λιγότερο οικονομολόγο» και σημειώνει ότι «πολύ γρήγορα από asset μετατράπηκε σε αρνητικό πρωταγωνιστή». Επισημαίνει ότι οι συμπεριφορές και οι εμμονές του —η δημόσια εικόνα, οι θεωρητικές εμμονές— δημιούργησαν πρόβλημα όχι μόνο με τους «απέναντι» αλλά και με πιθανούς συμμάχους και συνεργάτες.
– Το πολιτικό νόημα: Στην αφήγηση του Τσίπρα ο Βαρουφάκης συμβολίζει την επιλογή ενός τεχνοκράτη που, παρά την ικανότητα του λόγου, απέτυχε να συμμαζέψει τις πρακτικές ανάγκες της διαπραγμάτευσης και να διασφαλίσει το ενιαίο μέτωπο στο εσωτερικό της κυβέρνησης και στις ευρωπαϊκές αίθουσες.
Νίκος Παππάς
– Η υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών και το 13–0: Ο Τσίπρας αναγνωρίζει ότι η μάχη για την εξυγίανση του τηλεοπτικού τοπίου ήταν «λάθος» στη λογική της μετωπικής σύγκρουσης με επιχειρηματίες των ΜΜΕ. Στην υπόθεση των αδειών, όταν ήρθε η απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου —ομόφωνα ένοχος, 13–0— ο Τσίπρας λέει ότι βρισκόταν στην Κύπρο και εξεπλάγη από την ομόφωνη καταδίκη. Παραδέχεται ότι, εκ των υστέρων, «έπρεπε τότε να του ζητήσω να διευκολύνει το κόμμα αλλά και τον εαυτό του, αποσύροντας την υποψηφιότητά του».
– Η στάση του Παππά: Ο Τσίπρας καταγράφει ότι, παρά τις πιέσεις από εξωκομματικούς παράγοντες να διώξει τον Παππά, επέμεινε στην υποστήριξή του ως αντίδραση σε ό,τι περιέγραψε ως «κομματικό πατριωτισμό». Ο ίδιος ο Παππάς, όπως καταγράφεται, διάβασε τα σημεία του βιβλίου, δέχθηκε ότι υπάρχει αποτίμηση, αλλά υπενθύμισε ότι η σχέση του με τον Τσίπρα δεν έχει διαρραγεί.
– Σημείο κλειδί: Ο Τσίπρας αναγνωρίζει πολιτικό κόστος και «απαράδεκτη επιπολαιότητα» στην όλη διαδικασία, και αντιμετωπίζει με αυτοκριτική την επιλογή να διατηρήσει τον Παππά ως υποψήφιο παρά την καταδικαστική απόφαση.
Παύλος Πολάκης
– Δυϊκή αποτίμηση: Ο Τσίπρας τον περιγράφει ως «σύντροφο τίμιο και μαχητικό», που όμως «συχνά έβαζε το θυμικό του πάνω από τη συλλογική υπόθεση». Αναφέρει δύο κρίσιμα επεισόδια: την αντίθεση του Πολάκη στην επίσημη γραμμή για τα εμβόλια στην περίοδο της πανδημίας —όπου όμως τελικά μεταπείστηκε— και την ενορχηστρωμένη στοχοποίηση δικαστών και δημοσιογράφων μετά την απόφαση για Παππά.
– Αποτέλεσμα: Ο Τσίπρας λέει ότι εξοργίστηκε και έφτασε στην απόφαση να τον θέσει εκτός ψηφοδελτίων, αλλά η απόφαση αυτή «διέσωσε» η τραγωδία των Τεμπών και οι εσωκομματικές αντιδράσεις. Η αφήγηση παρουσιάζει την ένταση ανάμεσα στην ανάγκη κομματικής πειθαρχίας και σε εκφράσεις ριζοσπαστικού θυμού.
Ζωή Κωνσταντοπούλου
– Σκληρή κριτική: Ο Τσίπρας μιλά για «χαρακτηριστική περίπτωση αυτοκαταστροφικής αδιαλλαξίας» και γράφει πως η συνεργασία μαζί της «ήταν μια από τις πλέον επώδυνες εμπειρίες εκείνης της περιόδου». Υπογραμμίζει ότι ορισμένες πρακτικές της ως Προέδρου της Βουλής —υπερβολική διαδικαστική αυστηρότητα, αναβολές, ασυνήθιστη καθυστέρηση— «μετέτρεψαν» τη θεσμική της θέση σε «παράγοντα γελοιοποίησης του Κοινοβουλίου».
– Το πολιτικό συμπέρασμα: Ο Τσίπρας παραδέχεται ότι μετάνιωσε που την πρότεινε για πρόεδρο της Βουλής και τη θέτει ως παράδειγμα «πολιτικής που μαγνητίζει τους νάρκισσους»: «Η πολιτική και η Αριστερά μαγνητίζουν τους νάρκισσους, όπως το φως τα έντομα», γράφει.
Πάνος Καμμένος
– Αφετηρία της συγκυβέρνησης: Ο διάλογος που περιγράφει ο Τσίπρας, λίγα μετά τις εκλογές του 2015, έχει γίνει ήδη γνωστός: ο Καμμένος ζητούσε το υπουργείο Άμυνας και είπε στον Τσίπρα με αιχμηρό τρόπο «Εσύ θα είσαι ο Άρης Βελουχιώτης και εγώ ο Ναπολέων Ζέρβας». Ο Τσίπρας μεταφέρει και άλλες τοποθετήσεις του Καμμένου, όπως στο συμβούλιο για το δημοψήφισμα όπου πρότεινε σκληρά μέτρα (κλείσιμο τραπεζών, κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης) —σχέδιο το οποίο τόνισε ότι ήταν «πολεμικού χαρακτήρα».
– Η εκτίμηση του Τσίπρα: Παρά την ένταση, χαρακτηρίζει τη στάση του Καμμένου «έντιμη» ως προς τη συμφωνία συμμετοχής του στην κυβέρνηση, αλλά αναδεικνύει τις διαφορές στο στρατηγικό μέγεθος και το πολιτικό στυλ.
Σταύρος Θεοδωράκης και η «μη συνάντηση»
– Μικρό επεισόδιο, μεγάλο νόημα: Ο Τσίπρας περιγράφει μια σκηνή όπου ο Θεοδωράκης ανέβηκε σκάλες για να συναντήσει στελέχη στην Κουμουνδούρου αλλά ο Λαφαζάνης του είπε «Μην κάνεις τον κόπο, πρόλαβε ο άλλος» —και έτσι η συζήτηση που θα μπορούσε να είχε αλλάξει τη σύνθεση διευκόλυνσης της κυβέρνησης δεν έγινε. Η μικρή αυτή λεπτομέρεια δείχνει πώς το παρασκήνιο και οι συμμαχίες «έκλειναν» επιλογές.
Παναγιώτης Λαφαζάνης
– Ακραίες θέσεις στο δημοψήφισμα: Στην «Ιθάκη» περιγράφεται ως σταθερά σε άλλο μήκος κύματος, προτείνοντας ενεργή προετοιμασία για μετάβαση σε εθνικό νόμισμα και άμεση ανάληψη ελέγχου της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο Τσίπρας τον αποδίδει σε θέση ιδεολογικής αμεσότητας —«ένας από εκείνους για τους οποίους πάντα αναρωτιόμουν αν αντιλαμβάνονταν την πραγματικότητα»— και καταγράφει ότι οι απόψεις του ήταν ριζοσπαστικές και ενίοτε ανέφικτες στην πράξη.
Ευκλείδης Τσακαλώτος, Νίκος Βούτσης, Νίκος Κοτζιάς, Γιάννης Μάρδας
– Ο ρόλος στην κρίσιμη συνεδρίαση: Στην περιγραφή της συνεδρίασης που αποφάσισε το δημοψήφισμα, ο Τσίπρας σημειώνει ότι ο Τσακαλώτος υποστήριξε την πρόταση και εξήγησε τα όσα συνέβησαν στο τελευταίο Eurogroup, ο Βούτσης πρότεινε «ήπιους τόνους» και συναινέσεις, ο Κοτζιάς στήριξε τη στόχευση και εξήγησε τον τρόπο στήριξης από το Υπουργείο Εξωτερικών, ενώ ο Μάρδας διαφώνησε, υποστηρίζοντας ότι οι Βρυξέλλες «δεν καταλαβαίνουν από δημοψηφίσματα» και πρότεινε η Βουλή να αποφασίσει. Αυτές οι διαφοροποιήσεις απεικονίζουν την ποικιλία στρατηγικών εντός της κυβέρνησης.
Έφη Αχτσιόγλου
– Η απόρριψη και το «καρφί»: Ο Τσίπρας αποκαλύπτει ότι, μετά την ήττα της 21ης Μαΐου, της πρότεινε να αναλάβει το προεκλογικό εγχείρημα και στη συνέχεια την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ως «αλλαγή καπετάνιου εν πλω». Η Αχτσιόγλου ζήτησε χρόνο, απάντησε αρνητικά, επικαλούμενη ανέτοιμοτητα, τις οικογενειακές ισορροπίες και την ανάγκη να μην εμφανίζεται ως «υπό κηδεμονίας» του Τσίπρα. Ο πρώην πρωθυπουργός δηλώνει έκπληκτος και απογοητευμένος —και, αργότερα, κρίνει ότι η άρνησή της ήταν λάθος υπολογισμός που πυροδότησε «κρίση εμπιστοσύνης» στο κόμμα.
Αλέξης Χαρίτσης
– Η συνάντηση στο Σούνιο: Αφού ο Τσίπρας αποφάσισε ότι θα παραιτηθεί, κάλεσε τον Χαρίτση και του ζήτησε να είναι υποψήφιος για διάδοχος, θεωρώντας ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει «ανοχή» και ευρύτερη αποδοχή. Ο Χαρίτσης «σκοτείνιασε», είπε ότι δεν αισθάνεται έτοιμος και ζήτησε από τον Τσίπρα να μην παραιτηθεί. Ο Τσίπρας αποδέχθηκε ότι αυτή η άρνηση του Χαρίτση και της Αχτσιόγλου στένωσαν τα περιθώρια για ομαλή μετάβαση.
Στέφανος Κασσελάκης
– Η πρώτη εντύπωση και η αντίδραση: Ο Τσίπρας περιγράφει ως υπερφίαλο τον Κασσελάκη σε πρώτη συνάντηση στο σπίτι του, με πλάγιο σχόλιο για τον σύζυγό του Τάιλερ και μια ιστορία για το «πώς θα μεγάλωναν τα παιδιά στο Μαξίμου». Ο Τσίπρας θεωρούσε ότι ο Κασσελάκης «θα φάει τα μούτρα του», αλλά παραδέχεται ότι τελικά επεβλήθη και εξελέγη. Ο Κασσελάκης απάντησε σκληρά, μιλώντας για «ομοφοβικό κουτσομπολιό», κατηγορώντας τον Τσίπρα για οργανωμένη προσπάθεια ανατροπής του εντός ΣΥΡΙΖΑ και πως το βιβλίο αποτελεί «αυτοαναφορικό πόνημα — πλυντήριο».
Μπαράκ Ομπάμα
– Το τηλεφώνημα μετά το δημοψήφισμα: Ο διάλογος όπως τον παραθέτει ο Τσίπρας είναι κατατοπιστικός: «Έχω ένα καλό και ένα κακό νέο…» — το καλό ότι μετά το δημοψήφισμα «είσαι ο κυρίαρχος των πολιτικών εξελίξεων», το κακό ότι «υπάρχει ένα ισχυρό μπλοκ που θέλει να οδηγηθείτε στο εθνικό νόμισμα». Η σύσταση του Ομπάμα ήταν «ένα πράγμα σου ζητάω: να είσαι ψύχραιμος» και ότι οι ΗΠΑ «θα είναι on board και παρασκηνιακά θα παρέμβουν αν χρειαστεί». Στο βιβλίο αυτό το τηλεφώνημα λειτουργεί ως ένδειξη ότι οι διεθνείς συσχετισμοί και «παρακρατικές» πιέσεις ήταν μέρος των καθοριστικών στοιχείων της κρίσης.
Βλαντιμίρ Πούτιν
– Η αρνητική απάντηση: Ο Τσίπρας παραθέτει την αποστομωτική, όπως τη χαρακτηρίζει, απάντηση του Πούτιν όταν ζήτησε να αγοράσει η Ρωσία έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου: «Θα προτιμούσα να τα δώσω σε ένα ορφανοτροφείο, γιατί αν τα έδινα στην Ελλάδα θα ήταν σαν να τα πετούσα σε έναν σκουπιδοντενεκέ». Η αποστροφή αυτή καταδεικνύει, κατά τον Τσίπρα, την αδυναμία εξεύρεσης διεθνούς στήριξης.
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Κυριάκος Μητσοτάκης
– Ανέλπιστη συμπάθεια και σχόλια «πατρικής» φύσης: Ο Τσίπρας καταγράφει συναντήσεις με τον Κ. Μητσοτάκη μετά την εκλογή του τον Ιανουάριο του 2015 και σημειώνει ότι ο παλιός πολιτικός του έδειξε «συμπάθεια», ίσως επειδή ο Αντώνης Σαμαράς ενοχλούνταν από την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ. Αναφέρει και μία στιχομυθία στο Μέγαρο Μουσικής όπου ο Κ. Μητσοτάκης του είπε «Παιδί μου, καλά τα πας, αλλά πρέπει να ξέρεις ότι καμιά Κυβέρνηση δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς Υπουργό Οικονομικών». Η ανταλλαγή με τον Κυριάκο μετά τις εκλογές του 2019 περιγράφεται επίσης με λεπτό χιούμορ: ο Τσίπρας ρωτά «Το περίμενες;» και ο Κυριάκος απαντά «Το δικό μου το περίμενα. Το δικό σου όχι».
Αντιδράσεις στην «Ιθάκη» — το πολιτικό ντόμινο
– Σφοδρή κριτική: Το βιβλίο προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις από πολιτικούς, δημοσιογράφους και συμφερόντα. Ο Παύλος Μαρινάκης μίλησε για «αλαζονεία» και για απουσία συγγνώμης για τα βάρη που υπέστη ο ελληνικός λαός (φόροι, ψωμί στις ουρές, το κόστος της κρίσης). Ο Άδωνις Γεωργιάδης σχολίασε καυστικά την κριτική του προς συνεργάτες ως ένδειξη ανικανότητας.
– Από αριστερά: Ο Δημήτρης Κουτσούμπας μίλησε για «πολιτικό κουτσομπολιό» και ότι ο Τσίπρας επιχειρεί να νομιμοποιήσει τις «αντιλαϊκές επιλογές» του, ενώ η κριτική εκ μέρους του ΚΚΕ είναι ιδεολογικά σφοδρή.
– Απορρίψεις και διευκρινίσεις: Ο Μανώλης Όθωνας, διευθυντής γραφείου της Φώφης Γεννηματά, απέρριψε την αφήγηση του Τσίπρα σχετικά με δήθεν διερευνητικές προτάσεις για «προοδευτική κυβέρνηση» τον Σεπτέμβριο του 2015, λέγοντας ότι «δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα».
– Αντίδραση Κασσελάκη: Ο επικεφαλής του «Κινήματος Δημοκρατίας» χαρακτήρισε το βιβλίο «αυτοαναφορικό πόνημα — πλυντήριο» και μίλησε για «ομοφοβικό κουτσομπολιό» αναφορικά με τα σχόλια για τον σύζυγό του.
– Θύματα της κρίσης: Επιζώντες του Μάτι σχολιάζουν ότι η προσέγγιση του Τσίπρα στην τραγωδία ακούγεται «μυθιστορηματική» και του ζητούν να αντιμετωπίσει την υπόθεση με στοιχεία, αποδείξεις και ευθύνες — όχι ρητορική.
Το νόημα της «Ιθάκης» και οι πολιτικές συνέπειες
– Προσπάθεια απολογισμού: Η «Ιθάκη» επιχειρεί, περισσότερο από μια αυτοβιογραφία, να λειτουργήσει ως πολιτικός απολογισμός και ως απόπειρα επανατοποθέτησης του Τσίπρα στο πολιτικό σκηνικό. Συνδυάζει ομολογίες —ήπιες ή έντονες— αυτοκριτικής με δοκιμασμένες ειρωνείες και καταλογισμούς ευθυνών σε τρίτους.
– Ανασύσταση εσωτερικών ρωγμών: Τα αποσπάσματα επιτείνουν το ήδη υπάρχον εσωκομματικό χάσμα και ρίχνουν νέο φως σε επιλογές και παραλείψεις: από το πώς οικοδομήθηκε η συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ, μέχρι την επιλογή χειρισμών απέναντι στο περιβάλλον των ΜΜΕ, την επιλογή στελεχών και τη διαχείριση κρίσεων (Μάτι, Τέμπη, πανδημία).
– Δημοσιονομικό και ηθικό δίλημμα: Πέρα από τα πρόσωπα, η αφήγηση ανοίγει ξανά το ερώτημα για το πώς ένα κόμμα που ήρθε να «σπάσει» τα παλιά πλαίσια προσαρμόστηκε στα όρια της πραγματικής διακυβέρνησης — και ποιο μέρος της ευθύνης αντιστοιχεί στον αρχηγό, ποιοι ήταν οι συνεργάτες-«πολλαπλασιαστές» των λαθών και ποιοι τα θύματα του πολιτικού παιχνιδιού.
Συμπέρασμα — γιατί ξανανοίγει πληγές η «Ιθάκη»
Η «Ιθάκη» δεν είναι απλώς μια αφήγηση: είναι ένας εσωτερικός απολογισμός που βγάζει τα σκουπίδια από την ντουλάπα — συχνά με οξύτητα και με προσωπικές αποτιμήσεις που προξενούν αντιδράσεις. Η έκδοσή της λειτουργεί ως αναζωπύρωση συζητήσεων για ευθύνες, επιλογές και εσωτερικές ιεραρχίες στον ΣΥΡΙΖΑ και γενικότερα στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας. Για ορισμένους είναι μια χρήσιμη καταγραφή, για άλλους εργαλείο πολιτικού επανακαθορισμού ή ακόμη και «ριμπράντινγκ».
Η εκπομπή, με τους Δημήτρη Οικονόμου και Άκη Παυλόπουλο, μετέφερε τη ζωντανή εικόνα από το σημείο, μίλησε με την υπεύθυνη της έκδοσης, Βίκυ Καλοφωτιά, και παρουσίασε τα πρώτα στοιχεία για το περιεχόμενο και την υποδοχή του βιβλίου.
Το βιβλίο, με τίτλο Ιθάκη, εκδίδεται από τις Gutenberg και αριθμεί περίπου 760 σελίδες — σύμφωνα με την ενημέρωση που δόθηκε στο στούντιο — ενώ η τιμή του ορίστηκε στα 28 ευρώ. Παρά το γεγονός ότι σήμερα είναι η πρώτη ημέρα επίσημης κυκλοφορίας, οι υπεύθυνοι των εκδόσεων ανέφεραν πως έχουν ήδη γίνει τέσσερις ανατυπώσεις και το βιβλίο προχωρά για πέμπτη, καθώς υπάρχουν σημαντικές προπαραγγελίες και ουρά από αναγνώστες από τις πρώτες πρωινές ώρες.
Δομή, ύφος και αφιέρωση
Το έργο χωρίζεται σε δώδεκα κεφάλαια, ενώ το τελευταίο φέρει — όπως ανακοινώθηκε — τον τίτλο «Η Πηξίδα» και είναι αφιερωμένο στα δύο παιδιά του συγγραφέα. Ο πρόλογος ξεκινά με τη φράση «Ήρθε η ώρα να ακουστεί η δική μου φωνή», θέτοντας από την αρχή τον τόνο: προσωπική αφήγηση, πολιτική αποτίμηση αλλά και αυτοκριτική.
Κύρια μηνύματα και αναφορές
Από τα αποσπάσματα που παρουσιάστηκαν στην εκπομπή προκύπτει ότι το βιβλίο αναφέρεται εκτενώς στην περίοδο της διακυβέρνησης και της διαπραγμάτευσης με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, περιγράφει πρόσωπα και επιλογές εκείνης της εποχής και περιέχει αυστηρές επισημάνσεις για συμπεριφορές συνεργατών και διοικητικές αποφάσεις. Συγκεκριμένα:
– Η Ζωή Κωνσταντοπούλου χαρακτηρίζεται ως πρόσωπο που, κατά τον συγγραφέα, επέλεξε μονοδιάστατες λύσεις και παρεμπόδιζε τη λειτουργία του Κοινοβουλίου, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις σε κρίσιμες διαδικασίες.
– Ο Νίκος Παππάς περιγράφεται στο βιβλίο μέσα από το πρίσμα αποφάσεων και αιφνιδιασμών, με τον συγγραφέα να αναγνωρίζει εκ των υστέρων ότι ίσως θα έπρεπε να έχει ζητήσει διαφορετικές κινήσεις.
– Ο Γιάνης Βαρουφάκης δέχεται αιχμηρή κριτική για ατομικές επιλογές επικοινωνιακής προβολής και στάση που, σύμφωνα με τον συγγραφέα, δεν ευνόησε την επίτευξη μιας βιώσιμης συμφωνίας.
– Ο Πάνος Πολάκης κατηγορείται για δημόσιες παρεμβάσεις που υποβάθμιζαν την αξία των εμβολίων και αμφισβητούσαν την επιστημονική καθοδήγηση, σε αντίθεση με τη γραμμή που υποστήριξε ο ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτοκριτική και πολιτικά συμπεράσματα
Παράλληλα με τις κριτικές προς συνεργάτες, στο βιβλίο αναδεικνύεται και η διάθεση αυτοεξέτασης. Όπως ειπώθηκε στην εκπομπή, ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί μια σπάνια για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα αυτοκριτική — κυρίως για την περίοδο μετά τις κρίσιμες αποφάσεις και για τις επιλογές προσώπων που, κατά την αφήγηση, δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.
Σχολιασμός από καλεσμένους
Ο πρώην υπουργός και πανεπιστημιακός Κώστας Γαβρόγλου, που συνδέθηκε ζωντανά με την εκπομπή, χαρακτήρισε το βιβλίο «πολιτικό γεγονός» με σημαντική δημόσια αναμονή, επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι αποτελεί σημαντική μαρτυρία για την πολιτική διαχείριση της κρίσης και τη στάση Ευρωπαίων θεσμών απέναντι σε μια σχεδόν χρεοκοπημένη χώρα. Υπογράμμισε επίσης ότι η αυτοκριτική του συγγραφέα είναι αξιόλογη και χρήσιμη στη δημόσια συζήτηση.
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα | Σήμερα | 24/11/2025
Το άρθρο συντάχθηκε με τη βοήθεια του GretAi. Το Video “Αποσπάσματα από το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα | Σήμερα | 24/11/2025” αναρτήθηκε 24/11/2025 στο Youtube κανάλι SKAI.gr