Τι Είναι οι Έξυπνες Πόλεις
Με τον όρο «έξυπνη πόλη» περιγράφεται ένα αστικό περιβάλλον που αξιοποιεί τεχνητή νοημοσύνη, αισθητήρες, δίκτυα δεδομένων και ψηφιακές εφαρμογές ώστε να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και την αποδοτικότητα των υποδομών. Ο στόχος, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι «πιο βιώσιμη, πράσινη και ασφαλής αστική διαβίωση».
Πού Έχουν Ήδη Υλοποιηθεί Προγράμματα
Στην Οξφόρδη, το συμβούλιο εφαρμόζει το μοντέλο «15‑minute city», όπου κάθε γειτονιά προσφέρει στους κατοίκους σχολεία, καταστήματα και δημόσιες υπηρεσίες σε απόσταση 15 λεπτών με τα πόδια ή το ποδήλατο. Παράλληλα προβλέπονται ζώνες περιορισμένης διέλευσης οχημάτων με πρόστιμα για την υπέρβαση των επιτρεπόμενων μετακινήσεων.
Στη Βαρκελώνη, το πρόγραμμα «superblocks» στοχεύει στη μείωση της χρήσης αυτοκινήτου: σε συγκεκριμένες περιοχές οι δρόμοι δίνονται σε πεζούς και ποδήλατα. Έρευνα του Ινστιτούτου ISGlobal κατέγραψε μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έως 25% και των θορύβων κατά 30%.
Στην Ελσίνκι, οι αρχές εφαρμόζουν big data στη δημόσια συγκοινωνία. Μέσω της εφαρμογής Whim, ο πολίτης μπορεί να συνδυάζει όλα τα μέσα μεταφοράς —λεωφορείο, μετρό, ταξί— σε ενιαίο εισιτήριο, πληρώνοντας με ηλεκτρονικό πορτοφόλι. Ο δήμος δηλώνει ότι στόχος είναι «να καταστεί η κατοχή αυτοκινήτου άχρηστη μέχρι το 2030».
Στη Σαουδική Αραβία, η πόλη «Neom» κατασκευάζεται από μηδενική βάση ως υπερ-έργο 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σχεδιάζεται με την ονομασία “The Line” και περιλαμβάνει υποδομές πλήρως αυτοματοποιημένες, λειτουργία με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και συστήματα μετακίνησης χωρίς οχήματα ιδιωτών.
Δήλωση Στόχων από Επίσημους Φορείς
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του προγράμματος Horizon Europe διαθέτει άνω των 350 εκατομμυρίων ευρώ σε έργα για κλιματικά ουδέτερες και «έξυπνες» πόλεις. Σημαντική πρωτοβουλία αποτελεί η «Mission 100 Climate-Neutral and Smart Cities by 2030», η οποία περιλαμβάνει Αθήνα και Θεσσαλονίκη ανάμεσα στις συμμετέχουσες πόλεις. Όπως δήλωσε η επίτροπος Καινοτομίας Μαρίγια Γκαμπριέλ: «Οι πόλεις μας καλύπτουν το 4% της γης αλλά φιλοξενούν το 75% των Ευρωπαίων πολιτών. Είναι το κλειδί για μια πράσινη μετάβαση».
Τα Οφέλη που Έχουν Καταγραφεί
Μελέτη της McKinsey αναφέρει ότι η εφαρμογή ψηφιακών λύσεων σε πόλεις μπορεί να μειώσει τα οδικά ατυχήματα έως και 10%, τις εκπομπές CO₂ έως και 15% και να βελτιώσει την πρόσβαση των πολιτών σε υπηρεσίες υγείας κατά 20%. Στην Κοπεγχάγη, τα «έξυπνα» φανάρια που συνδέονται με αισθητήρες ποδηλάτων μείωσαν τη συμφόρηση σε κεντρικές αρτηρίες κατά 5–10%.
Τα Σημεία Προβληματισμού
Παρά τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα, οργανώσεις και πολίτες τονίζουν κινδύνους:
– Στη Χάγη, το δημοτικό συμβούλιο δέχτηκε κριτική από την ολλανδική αρχή προστασίας δεδομένων σχετικά με την τοποθέτηση καμερών στους δρόμους χωρίς σαφή όρια χρήσης.
– Στην Οξφόρδη, χιλιάδες πολίτες υπέγραψαν αιτήματα εναντίον των «ζωνών διέλευσης», χαρακτηρίζοντάς τις υπερβολικά περιοριστικές.
– Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, όπως στο Παρίσι, τα νέα μοντέλα μετακίνησης συνδέονται αποκλειστικά με ψηφιακές εφαρμογές, γεγονός που θέτει ζήτημα αποκλεισμού για ηλικιωμένους και ευάλωτους πολίτες.
Τι Σημαίνει για τον Πολίτη
Για τον μέσο κάτοικο, η ένταξη σε μια «έξυπνη πόλη» σημαίνει πρόσβαση σε καθαρότερο περιβάλλον, καλύτερη οργάνωση μετακινήσεων και απλούστερη επαφή με δημόσιες υπηρεσίες. Παράλληλα όμως, αυξάνεται η συλλογή προσωπικών δεδομένων και η εξάρτηση από ψηφιακές πλατφόρμες. Ειδικοί επισημαίνουν πως η εξέλιξη δεν είναι ουδέτερη: θα πρέπει να συνοδεύεται από διαφανή νομοθεσία και αποτελεσματικό έλεγχο ώστε η τεχνολογία να χρησιμοποιείται με προτεραιότητα το δημόσιο συμφέρον.
