Οι πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία για τους πλειστηριασμούς δεν κάνουν τη δικαιοσύνη γρηγορότερη· κάνουν την αδικία πιο βολική.
Οι αλλαγές στο πλαίσιο των πλειστηριασμών κάνουν ένα ήδη άνισο σύστημα ακόμα πιο δυσπρόσιτο για τους δανειολήπτες. Την ώρα που οι εταιρείες διαχείρισης χρεών (servicers) και τα ξένα funds προχωρούν σε μαζικούς πλειστηριασμούς σαν σε γραμμή παραγωγής, το Κράτος αφαιρεί όσα μέσα άμυνας είχαν μείνει στους οφειλέτες.
Το «Ηρακλής» και οι μαζικοί πλειστηριασμοί
Το πρόγραμμα «Ηρακλής», που αρχικά σχεδιάστηκε για να καθαρίσει τους ισολογισμούς των τραπεζών από κόκκινα δάνεια, έφερε ένα τριγωνικό σύστημα τραπεζών — servicers — ξένων funds. Οι τράπεζες πέρασαν χρέη σε ειδικές εταιρείες (SPVs) και πήραν πίσω τιτλοποιημένα ομόλογα, πολλά από τα οποία έχουν κρατική εγγύηση.
Αυτό σημαίνει πως, αν τα έσοδα από ρυθμίσεις και πλειστηριασμούς δεν επαρκούν για να πληρωθούν οι επενδυτές, το κράτος καλείται να καλύψει τη διαφορά. Με απλά λόγια: το κόστος καταλήγει στους φορολογούμενους — είτε με φόρους είτε με απώλεια σπιτιών.
Ο κίνδυνος «σχίσματος» της εγγύησης
Η απόδοση των servicers σήμερα υστερεί περίπου 20% σε σχέση με τους στόχους. Υπάρχει κίνδυνος να τίθεται σε δοκιμασία η εγγύηση των 18 δισ. ευρώ που στηρίζει το σύστημα. Για να αποφύγουν αυτόν τον κίνδυνο, οι servicers πιέζουν για περισσότερους και πιο γρήγορους πλειστηριασμούς, ενώ οι ρυθμίσεις δανείων γίνονται σπάνια — επειδή αποδίδουν λιγότερο και πιο αργά.
Αποτέλεσμα: υπάρχει ισχυρό αντικίνητρο για διαπραγμάτευση και μεγάλο κίνητρο για εκποίηση περιουσιών. Συχνά γίνονται πλειστηριασμοί ακόμη και κάτω από τις αντικειμενικές αξίες, χωρίς ουσιαστικό διάλογο με τους οφειλέτες.
Οι δανειολήπτες χωρίς νομική θωράκιση
Το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης για αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας επιδεινώνει την κατάσταση των οφειλετών:
– Άμεση έξωση από το ακίνητο μετά τον πλειστηριασμό (άρθρο 943 ΚΠολΔ), χωρίς περιθώρια αναστολής ή πρόβλεψης για στέγαση.
– Κατάργηση της τοπικής αρμοδιότητας (άρθρο 1001 ΚΠολΔ): οι πλειστηριασμοί μπορούν να γίνονται κεντρικά στην Αθήνα, ανεβάζοντας το κόστος και δυσχεραίνοντας την πρόσβαση στη δικαστική υπεράσπιση.
– Μείωση του χρόνου για δικαστική προστασία: από 1.492 ημέρες σε μόλις 350 για ανακοπές και 600 ημέρες για τελεσίδικες αποφάσεις.
– Αυτόματη αρχειοθέτηση ανακοπών αν δεν επαναπροσδιοριστούν εγκαίρως — με αποτέλεσμα να χάνονται μόνιμα δικαιώματα άμυνας.
Στην πράξη, αυτές οι αλλαγές δίνουν ρευστότητα και ταχύτητα στις εταιρείες διαχείρισης και αφήνουν τον πολίτη χωρίς χρόνο και πόρους να υπερασπιστεί το σπίτι του.
Το αφήγημα περί «στρατηγικών κακοπληρωτών»
Για να γίνει αποδεκτή αυτή η σκληρή πολιτική, προβάλλεται το επιχείρημα ότι πολλοί οφειλέτες είναι «στρατηγικοί κακοπληρωτές» — δηλαδή έχουν εισοδήματα που αποκρύπτουν και απλώς δεν θέλουν να πληρώσουν. Η πραγματικότητα όμως δείχνει πως η μεγάλη πλειονότητα βρέθηκε σε αδυναμία πληρωμής μετά από συνεχείς κρίσεις (οικονομική, ενεργειακή, πληθωριστική). Την ίδια στιγμή οι τράπεζες είχαν σωθεί με δημόσιο χρήμα και συνεχίζουν να έχουν εγγυήσεις και φορολογικά προνόμια.
Από τις διασώσεις στην απώλεια κατοικιών
Το μοντέλο του «Ηρακλή» δημιούργησε ένα οικοσύστημα πλειστηριασμών που στοχεύει κυρίως στη θωράκιση των τραπεζικών ισολογισμών και στα κέρδη των ξένων funds, όχι τόσο στην ουσιαστική διαχείριση του ιδιωτικού χρέους. Η διαχείριση περνάει σε εταιρείες με περιορισμένη εποπτεία, συχνά με αδιευκρίνιστη ιδιοκτησία, που αποκομίζουν κέρδη από την εκποίηση ακινήτων.
Οι τράπεζες, απαλλαγμένες από τα κόκκινα δάνεια, ανακτούν κέρδη και μοιράζουν μερίσματα, ενώ οι servicers πληρώνονται με ποσοστά από τις εισπράξεις. Το κόστος μεταφέρεται στους πολίτες — οικονομικά και κοινωνικά.
Κίνδυνος κοινωνικής αποσταθεροποίησης
Η απώλεια της πρώτης κατοικίας, ειδικά σε μικρές επαρχιακές κοινωνίες, δεν είναι μόνο οικονομικό πλήγμα· διαλύει την κοινωνική συνοχή. Οι νέοι κανόνες κόβουν κάθε ρεαλιστική οδό συνεννόησης και η επιτάχυνση των διαδικασιών κάνει πρακτικά ανέφικτη την ουσιαστική υπεράσπιση των οφειλετών.
Ο δανειολήπτης βρίσκεται παγιδευμένος ανάμεσα σε:
– εταιρείες με κρατική κάλυψη μέσω του «Ηρακλή»,
– ένα σύστημα δικαιοσύνης που περιορίζει τα δικαιώματά του,
– και ένα οικονομικό περιβάλλον που δεν του δίνει τρόπο επανένταξης.
Ανάγκη για νέα ισορροπία — όχι ταχύτητα χωρίς δικαιοσύνη
Ο στόχος δεν μπορεί να είναι ούτε να μπλοκάρουν εντελώς οι εισπράξεις ούτε να αφήνονται τα δάνεια σε ατέρμονη εκκρεμότητα. Πρέπει να βρεθεί δίκαιος τρόπος που να προστατεύει τα δικαιώματα των δανειστών αλλά και την αξιοπρέπεια και τη στέγη των πολιτών. Χωρίς τέτοια ισορροπία, οι πλειστηριασμοί θα γίνουν μέσο μαζικής μεταβίβασης περιουσίας και κοινωνικού αποκλεισμού.
Συμπέρασμα: Οι νέες νομοθετικές παρεμβάσεις δεν κάνουν τη δικαιοσύνη γρηγορότερη· κάνουν την αδικία πιο εύκολη. Και σε ένα σύστημα όπου το κράτος έχει ήδη εγγυηθεί τις απώλειες των τραπεζών, το τίμημα της «σταθερότητας» το πληρώνουν, για ακόμη μία φορά, οι πολίτες.
Το άρθρο συντάχθηκε με τη βοήθεια του GretAi με πληροφορίες απο εδώ