Στη δεκαετία του 1970, οι αστρονόμοι που μελετούσαν την Κοσμική Ακτινοβολία Υποβάθρου – μια αμυδρή λάμψη που έχει απομείνει από τη Μεγάλη Έκρηξη – έκαναν μια αξιοσημείωτη ανακάλυψη: ολόκληρος ο γαλαξίας μας, και ό,τι περιέχει, συμπεριλαμβανομένων εσάς, κινείται στο διάστημα με την εκπληκτική ταχύτητα των 390 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Για να το καταλάβετε καλύτερα, μέσα σε μόλις ένα λεπτό έχετε ταξιδέψει πάνω από 11.000 χιλιόμετρα στο σύμπαν χωρίς να κουνήσετε ούτε το μικρό σας δαχτυλάκι.
Αυτή η ανακάλυψη αποτέλεσε ορόσημο για την αστρονομία, καθώς παρείχε την πρώτη ακριβή μέτρηση της ταχύτητας του γαλαξία μας. Ωστόσο, ήταν επίσης βαθιά αινιγματική – και λίγο ανησυχητική. Ενώ ένα μεγάλο μέρος της κίνησής μας μπορούσε να εξηγηθεί από την διαστολή του σύμπαντος (περιγραφόμενη από τη ροή του Χαμπλ) και τις βαρυτικές αλληλεπιδράσεις με κοντινούς γαλαξίες όπως η Ανδρομέδα, κάτι άλλο φαινόταν να μας τραβάει. Ο γαλαξίας μας φαινόταν να κινείται προς μια κατεύθυνση και με μια ταχύτητα που δεν μπορούσε να εξηγηθεί πλήρως. Ήταν σαν να μας τραβούσε μια τεράστια, αόρατη δύναμη – μια δύναμη τόσο μυστηριώδης που φαινόταν να αψηφά την κατανόηση.
Οι επιστήμονες ονόμασαν αυτή τη μυστηριώδη δύναμη «Μεγάλο Ελκυστή». Αλλά η ονομασία ήταν το εύκολο μέρος. Η κατανόηση του τι ήταν στην πραγματικότητα αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη.
Η Βαρύτητα και η Αναζήτηση Απαντήσεων
Στο σύμπαν, μια δύναμη είναι ικανή να κινήσει ολόκληρους γαλαξίες σε τεράστιες αποστάσεις: η βαρύτητα. Η βαρύτητα δημιουργείται από τη μάζα, και όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα, τόσο ισχυρότερη είναι η βαρυτική έλξη. Για να επηρεάσει ο Μεγάλος Ελκυστής όχι μόνο τον Γαλαξία, αλλά πάνω από 100.000 γαλαξίες σε μια περιοχή που εκτείνεται σε 500 εκατομμύρια έτη φωτός, πρέπει να είναι ασύλληπτα τεράστιος.
Όταν οι επιστήμονες προσπάθησαν να εντοπίσουν την πηγή αυτής της τεράστιας βαρυτικής δύναμης, αντιμετώπισαν άλλο ένα πρόβλημα: ο Μεγάλος Ελκυστής βρίσκεται σε ένα μέρος του ουρανού που καλύπτεται από το πυκνό επίπεδο αστεριών, αερίων και σκόνης του Γαλαξία. Αυτή η κρυμμένη περιοχή είναι γνωστή με τον δυσοίωνο όρο «Ζώνη της Αποφυγής», όπου τα παραδοσιακά τηλεσκόπια δυσκολεύονται να δουν.
Για δεκαετίες, ο Μεγάλος Ελκυστής παρέμεινε μυστήριο. Οι αστρονόμοι μπορούσαν να τον μελετήσουν μόνο έμμεσα, παρατηρώντας την κίνηση των γαλαξιών γύρω του. Αυτές οι κινήσεις υποδείκνυαν ότι ο Μεγάλος Ελκυστής βρισκόταν σε απόσταση μεταξύ 150 και 250 εκατομμυρίων ετών φωτός προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Νόρμα ή αλλιώς Γνώμων , και η μάζα του εκτιμήθηκε ότι ήταν ισοδύναμη με 10 τετράκις εκατομμύρια ήλιους.
Για να το αντιληφθεί κανείς, το πιο μαζικό γνωστό αντικείμενο στο σύμπαν, το TON 618, είναι μια μαύρη τρύπα με μάζα «μόνο» 66 δισεκατομμύρια ήλιους – ένα μικρό κλάσμα της μάζας του Μεγάλου Ελκυστή. Αυτός ο αριθμός έμοιαζε αδύνατος. Πώς θα μπορούσε να υπάρχει κάτι τόσο μαζικό;
Βλέποντας Πέρα από τη Ζώνη της Αποφυγής
Το κλειδί για την επίλυση του μυστηρίου ήταν η πρόοδος στην τεχνολογία. Με τα παραδοσιακά τηλεσκόπια ορατού φωτός να είναι άχρηστα στη , οι αστρονόμοι στράφηκαν σε ραδιοτηλεσκόπια και τηλεσκόπια υπερύθρων, τα οποία μπορούν να διαπεράσουν την διαστρική σκόνη και να αποκαλύψουν τι βρίσκεται πέρα από αυτήν. Μέσα σε δεκαετίες, αυτά τα εργαλεία μας έδωσαν τις πρώτες ματιές της περιοχής γύρω από τον Μεγάλο Ελκυστή.
Το αποτέλεσμα; Μια έκπληξη. Ο Μεγάλος Ελκυστής δεν ήταν ένα μοναδικό, τεράστιο αντικείμενο. Αντίθετα, αποδείχθηκε ότι ήταν ένα πυκνό σμήνος γαλαξιών – ένα απίστευτα μαζικό μέρος της μεγάλης κλίμακας δομής του σύμπαντος.
Ο Κοσμικός Ιστός και ο Ρόλος του Μεγάλου Ελκυστή
Το σύμπαν δεν είναι απλώς μια τυχαία συλλογή γαλαξιών. Σε μεγαλύτερες κλίμακες έχει μια ξεχωριστή δομή που ονομάζεται Κοσμικός Ιστός. Αυτός ο ιστός αποτελείται από μακριές ίνες γαλαξιών και τεράστια σμήνη γαλαξιών που χωρίζονται από απέραντα κενά. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η δομή σχηματίστηκε στο πρώιμο σύμπαν από μικρές διακυμάνσεις στην κατανομή της ύλης. Πιο πυκνές περιοχές προσέλκυσαν περισσότερη μάζα, σχηματίζοντας αστέρια, γαλαξίες και σμήνη μέσα σε δισεκατομμύρια χρόνια, ενώ οι λιγότερο πυκνές περιοχές έγιναν τα κενά που βλέπουμε σήμερα.
Αυτή η ιεραρχία μπορεί να κατανοηθεί ως εξής:
Τα αστέρια σχηματίζουν γαλαξίες.
Οι γαλαξίες σχηματίζουν σμήνη.
Τα σμήνη συγχωνεύονται και σχηματίζουν υπερσμήνη, τις μεγαλύτερες δομές του γνωστού σύμπαντος.
Ο Γαλαξίας μας ανήκει σε μια ομάδα περίπου 40 γαλαξιών που ονομάζεται Τοπική Ομάδα, η οποία με τη σειρά της είναι μέρος του Υπερσμήνους της Παρθένου, που περιέχει περίπου 45.000 γαλαξίες. Αλλά όταν οι αστρονόμοι κοίταξαν πέρα από τη Ζώνη της Αποφυγής, συνειδητοποίησαν ότι το Υπερσμήνος της Παρθένου ήταν απλώς ένα μικρό κλαδί ενός πολύ μεγαλύτερου συνόλου: του Υπερσμήνους Λανιακέα. Με έκταση 520 εκατομμύρια έτη φωτός και περιλαμβάνοντας περίπου 100.000 γαλαξίες, το Υπερσμήνος Λανιακέα είναι το αληθινό κοσμικό μας σπίτι. Και στο κέντρο του βρίσκεται ο Μεγάλος Ελκυστής.
Το Video “Η Γη κατευθύνεται προς κάτι παράξενο και δεν ξέρουμε τι είναι // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 26/11/2024 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!