Κατάπτωση 19 δισ. κρατικών εγγυήσεων για τα κόκκινα δάνεια: Επιπτώσεις και πρόταση του Μιχάλη Σάλλα

Ο μηχανισμός κρατικών εγγυήσεων που εφαρμόστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ηρακλής» συνέβαλε στην απομείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά, όπως επισημαίνει ο Μιχάλης Σάλλας —Πρόεδρος της Lyktos Group και Επίτιμος Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς— η παρούσα νομοθετημένη μορφή του κρύβει σοβαρούς κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά και την κοινωνία.

Τα «κόκκινα» δάνεια, στεγαστικά και επιχειρηματικά, παραμένουν ένα από τα μεγάλα προβλήματα της οικονομίας. Τράπεζες μεταβίβασαν σημαντικό μέρος αυτών των δανείων, μέσω senior bonds, σε ξένα funds με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου. Το ύψος της κρατικής εγγύησης φτάνει τα 19 δισ. ευρώ και καλύπτει δεκάδες χιλιάδες δάνεια που, αν και σε καθυστέρηση, ήταν ουσιαστικά καλυμμένα όταν μεταβιβάστηκαν.

Ο κίνδυνος που επισημαίνεται είναι ότι δημόσιο χρήμα μπορεί να εκτεθεί σε απώλειες χωρίς να εξασφαλίζεται ταυτόχρονα η βιωσιμότητα επιχειρήσεων ή η απαλλαγή ιδιωτών από την ομηρία των στεγαστικών τους δανείων. Η εύκολη ενεργοποίηση της εγγύησης δημιουργεί αντικίνητρο για τα funds, τους servicers και τις τράπεζες να αναζητήσουν λύσεις αναδιάρθρωσης και διάσωσης επιχειρήσεων ή ρυθμίσεις που προστατεύουν πρώτες κατοικίες.

Για να προστατευθούν οι φορολογούμενοι και να εξυπηρετηθούν παράλληλα οικονομία και κοινωνία, προτείνεται αλλαγή στον τρόπο ενεργοποίησης των εγγυήσεων που δόθηκαν για τα senior bonds στο πλαίσιο του «Ηρακλή». Στόχος είναι η αποφυγή μη ανακτήσιμων ταμειακών εκροών, η διασφάλιση κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών και η εξάντληση κάθε δυνατής προσπάθειας στήριξης για επιχειρήσεις και ιδιώτες.

Η προτεινόμενη διαδικασία περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

1) Πριν ενεργοποιηθεί η κρατική εγγύηση, η τράπεζα και όλοι οι συμβαλλόμενοι θα πρέπει να εξαντλήσουν κάθε διαθέσιμο μέτρο ρύθμισης ή αναδιάρθρωσης των οφειλών. Σκοπός είναι η συνέχιση της λειτουργίας της επιχείρησης, η διατήρηση θέσεων εργασίας, η ενίσχυση της δυνατότητας εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων και η αποφυγή κατάσχεσης πρώτης κατοικίας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αναπροσαρμογή όρων δανεισμού, επιμήκυνση διάρκειας, καταβολή μόνο τόκων με τελική αποπληρωμή (balloon), προσωρινή αναστολή πληρωμών ή άλλες συμφωνηθείσες διευκολύνσεις.

2) Αν παρά τις ρυθμίσεις οι εισπράξεις του χαρτοφυλακίου δεν επαρκούν για την πλήρη και έγκαιρη εξόφληση τόκων ή κεφαλαίου των εγγυημένων senior bonds, τότε ενεργοποιείται η εγγύηση του Δημοσίου όπως προβλέπεται σήμερα.

3) Το ποσό της κατάπτωσης της εγγύησης δεν θα καταβάλλεται απευθείας στον κάτοχο του senior bond ή στο fund, αλλά θα κατατίθεται στην τράπεζα που αρχικά εκχώρησε το χαρτοφυλάκιο στο SPV.

4) Η τράπεζα υποχρεούται αμέσως να προχωρήσει σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ίση με το ποσό της κατάπτωσης. Η αύξηση αυτή θα καλύπτεται εξ ολοκλήρου από το Ελληνικό Δημόσιο μέσω του Υπερταμείου (ΕΕΣΥΠ), το οποίο θα αποκτά αντίστοιχο μετοχικό ποσοστό.

5) Από το νέο κεφάλαιο που θα αντληθεί, η τράπεζα θα καταβάλλει το οφειλόμενο ποσό στον εκδότη του senior bond (SPV), ώστε ο κάτοχος του ομολόγου να πληρωθεί σύμφωνα με τους όρους της εγγύησης.

Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζονται πολλαπλά οφέλη: οι κάτοχοι των senior bonds εισπράττουν κανονικά, το Δημόσιο δεν υφίσταται άμεσα μη ανακτήσιμες ταμειακές εκροές αφού αποκτά μετοχική συμμετοχή, οι τράπεζες ενισχύονται κεφαλαιακά, οι φορολογούμενοι προστατεύονται καθώς η δημόσια παρέμβαση είναι επενδυτική και όχι επιδοματική, ενώ βιώσιμες επιχειρήσεις και ιδιώτες έχουν καλύτερες πιθανότητες να διατηρήσουν τη λειτουργία και την κατοικία τους.

Για να λειτουργήσει ο νέος μηχανισμός απαιτείται νομοθετική τροποποίηση του ισχύοντος πλαισίου του «Ηρακλή» (Ν.4649/2019). Η τροποποίηση θα προβλέπει, μεταξύ άλλων, την υποχρεωτική εξάντληση μέτρων αναδιάρθρωσης πριν την ενεργοποίηση της εγγύησης, την καταβολή της κατάπτωσης στην αρχική τράπεζα και την υποχρέωση αύξησης μετοχικού κεφαλαίου καλυπτόμενης από το Υπερταμείο, καθώς και ρήτρες διαφάνειας και λογοδοσίας με δημοσίευση στοιχείων.

Η διαχείριση των κρατικών εγγυήσεων δεν πρέπει να καταλήγει σε μονομερή επιβάρυνση των Ελλήνων φορολογουμένων ούτε να λειτουργεί ως έμμεση ενίσχυση ξένων επενδυτικών κεφαλαίων χωρίς αντίκρισμα. Η προτεινόμενη ρύθμιση προσφέρει στο Δημόσιο επενδυτικό αντάλλαγμα, ενισχύει τις τράπεζες και δίνει πραγματικές ευκαιρίες διάσωσης σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά —μια λύση που συνδυάζει δημοσιονομική υπευθυνότητα με αναπτυξιακή προοπτική και, σε περίοδο σφιχτών δημοσιονομικών, κρίνεται απαραίτητη.