Χιλιάδες δανειολήπτες που έχουν υπαχθεί στις προστατευτικές διατάξεις του Νόμου 3869/2010 ζουν με συνεχή ανησυχία. Η πολυαναμενόμενη απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου για τον τρόπο υπολογισμού των τόκων στις δικαστικές ρυθμίσεις καθυστερεί, αφήνοντας πολλούς σε νομική και οικονομική αβεβαιότητα και επιτείνοντας την ψυχολογική ταλαιπωρία αυτών που προσπαθούν να ορθοποδήσουν μετά την κρίση.
Το κρίσιμο νομικό ερώτημα
Στο επίκεντρο της διαφωνίας βρίσκεται ένα απλό, αλλά σημαντικό ερώτημα: ο τόκος στις ρυθμίσεις πρέπει να υπολογίζεται επί του υπόλοιπου κεφαλαίου ή επί της εκάστοτε μηνιαίας δόσης που επιβάλλει το δικαστήριο; Η εισαγγελική εισήγηση στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου — όπως την παρουσίασε η εισαγγελέας Γεωργία Αδειλίνη — τάσσεται υπέρ του υπολογισμού επί της δόσης. Η εισαγγελέας υποστήριξε ότι αυτός ο τρόπος ανταποκρίνεται στον σκοπό του νόμου: την προστασία των υπερχρεωμένων και τη διατήρηση της βιωσιμότητας των ρυθμίσεων.
Η εναλλακτική προσέγγιση — επί του κεφαλαίου — θα μπορούσε, σύμφωνα με την εισήγηση, να οδηγήσει σε δυσβάσταχτες δόσεις και σε «εγκλωβισμό» δανειοληπτών που αδυνατούν να τις εξυπηρετήσουν. Ο νόμος προβλέπει ρητά ότι τα δικαστήρια πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις οικονομικές δυνατότητες του οφειλέτη και να προστατεύουν την κύρια κατοικία και την αξιοπρέπειά του.
Νομολογία που δείχνει κατεύθυνση
Παρότι δεν υπάρχει ακόμη οριστική απόφαση του Αρείου Πάγου, αρκετά πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δικαστήρια έχουν ήδη κρίνει ότι ο τόκος πρέπει να επιβαρύνεται ανά δόση και όχι επί του συνολικού κεφαλαίου. Ενδεικτικά:
– Το Ειρηνοδικείο Αλεξανδρούπολης (απόφαση 105/2023) έκρινε ότι ο τόκος υπολογίζεται επί της μηνιαίας δόσης.
– Το Ειρηνοδικείο Αταλάντης, σε αίτηση ερμηνείας, επίσης δέχθηκε την επιβάρυνση επί της δόσης.
– Το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών (απόφαση 9558/2024) χαρακτήρισε την επιβάρυνση επί του κεφαλαίου ατελή, τονίζοντας την ανάγκη για δίκαιες και βιώσιμες ρυθμίσεις.
– Παρόμοιες αποφάσεις έχουν εκδοθεί και από άλλα μονομελή πρωτοδικεία, όπως στη Θεσσαλονίκη.
Εάν ο Άρειος Πάγος επικυρώσει αυτή τη γραμμή, θα προκύψει ομοιομορφία στην ερμηνεία του νόμου σε όλη τη χώρα, εξαλείφοντας τις υφιστάμενες αποκλίσεις που δημιουργούν αδικίες.
Η ανθρώπινη διάσταση της καθυστέρησης
Πέρα από το νομικό επιχείρημα, η καθυστέρηση έχει σαφώς ανθρώτινο κόστος. Συνταξιούχοι με πενιχρές συντάξεις, μονογονεϊκές οικογένειες και εργαζόμενοι που δοκιμάστηκαν από την κρίση αντιμετωπίζουν δόσεις υπολογισμένες με προ κρίσης επιτόκια — με αποτέλεσμα την οικονομική ασφυξία. Πολλοί βλέπουν την καθημερινότητα να γίνεται ακόyμη πιο δύσκολη και η εμπιστοσύνη στο κράτος και στη Δικαιοσύνη να κλονίζεται, όταν οι αποφάσεις αργούν.
Η καθυστέρηση στο Ανώτατο Δικαστήριο έχει επίσης πρακτικές συνέπειες: αποφάσεις σε πρώτο βαθμό αναβάλλονται ή παγώνουν, οι servicers και οι τράπεζες συχνά βασίζονται σε παλαιά επιτόκια για να επιβάλλουν απαιτήσεις, και όσοι έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές μένουν «στον αέρα».
Η ευθύνη του Αρείου Πάγου και της Πολιτείας
Ως ανώτατο δικαστήριο, ο Άρειος Πάγος έχει την ευθύνη να επιλύει τέτοια κρίσιμα ζητήματα όχι μόνο με νομική ακρίβεια, αλλά και με κοινωνική ευαισθησία. Η όποια καθυστέρηση εκλαμβάνεται από πολλούς ως αδυναμία του συστήματος να παρέχει έγκαιρη δικαιοσύνη. Η Πολιτεία οφείλει να εξασφαλίσει ότι οι διαδικασίες δεν αφήνουν ανθρώπους σε μακροχρόνια ανασφάλεια.
Οι πιέσεις των funds και ο οικονομικός αντίλογος
Στο παρασκήνιο παίζει ρόλο και η δυναμική των funds και των servicers που έχουν αγοράσει «κόκκινα» δάνεια σε πολύ χαμηλές τιμές. Πολλές φορές αυτά τα σχήματα αγόρασαν απαιτήσεις στο 5–15% της ονομαστικής αξίας και, αν εισπράξουν πολύ περισσότερα, εξασφαλίζουν μεγάλα κέρδη. Γι’ αυτό, μια απόφαση που μειώνει την επιβάρυνση των δανειοληπτών μπορεί να υπονομεύσει τα επιχειρηματικά τους σχέδια.
Σύμφωνα με καταγγελίες, τα funds χρησιμοποιούν ποικίλες τακτικές πίεσης: νομικά τεχνάσματα που καθυστερούν την εκτέλεση αποφάσεων, εξώδικες «προτάσεις» που μοιάζουν με τελεσίγραφα και στοχευμένη επικοινωνία που στοχοποιεί τους δανειολήπτες. Παράλληλα, καλλιεργείται η αφήγηση ότι μια ευνοϊκή απόφαση θα πλήξει τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, επιχειρώντας να επηρεάσει την κοινή γνώμη και, έμμεσα, το δικαστικό σώμα.
Το κοινωνικό στοίχημα
Το ζήτημα δεν είναι απλώς λογιστικό. Όταν μία οφειλή που αγοράστηκε στο 10% της αξίας απαιτείται να επιστραφεί στο 100%, έχουμε ένα κοινωνικό πρόβλημα αναδιανομής πόρων από τα πιο ευάλωτα στρώματα προς επενδυτικά κεφάλαια. Η απόφαση του Αρείου Πάγου πρέπει να υπηρετήσει πρωτίστως την αποστολή της Δικαιοσύνης: να προστατεύει το ασθενέστερο μέρος και να επαναφέρει την ισορροπία ανάμεσα σε οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια.
Συνοπτικά συμπεράσματα
– Τα funds έχουν έντονο οικονομικό κίνητρο για άμεση και αυστηρή απόφαση, καθώς απειλείται το επιχειρηματικό τους μοντέλο.
– Χρησιμοποιούνται πολλαπλές μέθοδοι πίεσης: δικονομικές τακτικές, εξωδικαστικές πρακτικές και στοχευμένη δημόσια συζήτηση.
– Το βασικό διακύβευμα είναι κοινωνικό και ηθικό: η Δικαιοσύνη πρέπει να σταθμίσει το συμφέρον των πολιτών και τη λειτουργία της αγοράς.
– Μια απόφαση που θα δίνει πραγματική προστασία στους υπερχρεωμένους και θα διασφαλίζει βιώσιμες ρυθμίσεις είναι η μόνη που μπορεί να αποκαταστήσει εμπιστοσύνη και κοινωνική ισορροπία.
Η περιπέτεια των χιλιάδων δανειοληπτών δεν είναι αριθμητική υπόθεση αλλά ζήτημα αξιοπρέπειας. Όσο η απόφαση του Αρείου Πάγου αργεί, τόσο περισσότερες ζωές παραμένουν σε αναμονή. Η Δικαιοσύνη και η Πολιτεία έχουν χρέος να απαντήσουν με ταχύτητα και κοινωνική ευαισθησία, και να διασφαλίσουν ότι ο νόμος θα λειτουργήσει ως εργαλείο προστασίας, όχι τιμωρίας.
