Τα ηφαίστεια είναι από τις πιο ισχυρές φυσικές δυνάμεις στη Γη, ικανά να εξαπολύουν τεράστια καταστροφή κάθε φορά που εκρήγνυνται. Η ιστορία έχει αποδείξει επανειλημμένα τις καταστροφικές τους δυνατότητες, από τον αφανισμό της αρχαίας Πομπηίας από τον Βεζούβιο μέχρι την εκτεταμένη καταστροφή που προκάλεσε το όρος Αγία Ελένη το 1980. Αυτά τα γεγονότα, ωστόσο, αχνοφαίνονται μπροστά στην πιθανότητα μιας πραγματικά αποκαλυπτικής ηφαιστειακής έκρηξης. Θα μπορούσε ένα τέτοιο γεγονός να εξαφανίσει εντελώς τον ανθρώπινο πολιτισμό; Η απάντηση βρίσκεται στην κατανόηση της τεράστιας δύναμης των ηφαιστείων και των πιθανών παγκόσμιων συνεπειών τους.
Ο δείκτης ηφαιστειακής έκρηξης : Μετρώντας την ισχύ των εκρήξεων
Για να αντιληφθούν την τεράστια κλίμακα των ηφαιστειακών εκρήξεων, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τον Δείκτη Ηφαιστειακής Εκρηκτικότητας (VEI), ένα σύστημα μέτρησης που κατηγοριοποιεί τις εκρήξεις από το 0 έως το 8. Μια έκρηξη επιπέδου 0 είναι ένα μικρό γεγονός που συμβαίνει συνεχώς σε όλο τον κόσμο, ενώ μια έκρηξη επιπέδου 8 -γνωστή ως υπερηφαιστειακή έκρηξη- έχει συνταρακτικές συνέπειες για τη γη, συγκρίσιμες με την πρόσκρουση αστεροειδούς. Τέτοιες καταστροφικές εκρήξεις συμβαίνουν κατά μέσο όρο περίπου μία φορά κάθε 50.000 χρόνια.
Για λόγους σύγκρισης, η έκρηξη του Βεζούβιου που έθαψε την Πομπηία και η έκρηξη του όρους Αγία Ελένη το 1980 ταξινομήθηκαν και οι δύο ως εκρήξεις επιπέδου 5 (κατακλυσμικές). Παρά το γεγονός ότι ήταν μόνο μεσαίου επιπέδου στην κλίμακα VEI, η έκρηξη του όρους Αγία Ελένη απελευθέρωσε ενέργεια ισοδύναμη με 24 μεγατόνους, ή 1.600 φορές την ισχύ της ατομικής βόμβας που έπεσε στη Χιροσίμα. Αν αυτό το επίπεδο καταστροφής προέκυψε από μια έκρηξη VEI-5, οι πιθανές επιπτώσεις των εκρήξεων υψηλότερου επιπέδου είναι αδιανόητες.
Κρακατόα: Επίπεδο 6 εφιάλτης
Μια από τις πιο διαβόητες εκρήξεις VEI-6 ήταν η έκρηξη του Κρακατόα το 1883. Βρίσκεται στην Ινδονησία, και η έκρηξη του είχε δύναμη 200 μεγατόνων – μια έκρηξη 13.000 φορές ισχυρότερη από τη βόμβα της Χιροσίμα και τέσσερις φορές ισχυρότερη από την Tsar Bomba, το μεγαλύτερο πυρηνικό όπλο που πυροδοτήθηκε ποτέ.
Η έκρηξη δημιούργησε τον πιο δυνατό ήχο στην καταγεγραμμένη ιστορία, ικανό να προκαλέσει ρήξη τυμπάνων σε απόσταση 64 χιλιομέτρων και να ακουστεί μέχρι την Αυστραλία. Το νησί που φιλοξενούσε το ηφαίστειο εξαφανίστηκε, κοραλλιογενείς ύφαλοι εκτινάχθηκαν στην ξηρά σαν μετεωρίτες και τσουνάμι ύψους 30 μέτρων κατέστρεψαν την Ινδονησία. Συνολικά, ο άμεσος απολογισμός των νεκρών έφτασε τους 120.000 ανθρώπους. Αναφορές έκαναν την εμφάνισή τους ακόμη και για ανθρώπινους σκελετούς που ξεβράστηκαν στις αφρικανικές ακτές ένα χρόνο αργότερα, παρασυρμένοι από τα ωκεάνια ρεύματα. Πέρα από την αρχική καταστροφή, το σύννεφο τέφρας του Κρακατόα είχε σοβαρές επιπτώσεις στο παγκόσμιο κλίμα, μειώνοντας τη θερμοκρασία κατά 1,2 βαθμούς Κελσίου για τέσσερα χρόνια. Η τέφρα προκάλεσε επίσης απόκοσμα οπτικά φαινόμενα, κάνοντας το φεγγάρι να φαίνεται μπλε ή πράσινο σε διάφορα μέρη του κόσμου. Αυτές οι έμμεσες συνέπειες έδειξαν ότι μια μόνο ισχυρή έκρηξη μπορεί να διαταράξει τις παγκόσμιες συνθήκες πολύ πέρα από την περιοχή της έκρηξης.
Η έκρηξη του Λάκι: Μια τοξική καταστροφή
Έναν αιώνα πριν από το Κρακατόα, η έκρηξη του Λάκι στην Ισλανδία (1783) απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα μέσα σε λίγους μήνες περισσότερο διοξείδιο του θείου από ό,τι παράγει όλη η σύγχρονη Ευρώπη σε τρία χρόνια. Αυτό δημιούργησε ένα σύννεφο τοξικών αερίων που σκότωσε το 50% του ζωικού πληθυσμού της Ισλανδίας και προκάλεσε λιμό που αφάνισε το 25% του ισλανδικού πληθυσμού.
Η καταστροφή δεν περιορίστηκε μόνο στην Ισλανδία. Το τοξικό σύννεφο μεταφέρθηκε στην Ευρώπη, οδηγώντας στο θάνατο 23.000 ανθρώπους μόνο στη Βρετανία λόγω των δηλητηριωδών αερίων. Η έκρηξη του Λάκι χρησιμεύει ως μια ζοφερή υπενθύμιση ότι ακόμη και περιφερειακά ηφαιστειακά γεγονότα μπορούν να έχουν θανατηφόρες συνέπειες πολύ πέρα από τα σημεία έκρηξής τους.
Η έκρηξη του Ταμπόρα: Το έτος χωρίς καλοκαίρι
Ανεβαίνοντας στην κλίμακα σε VEI-7, η έκρηξη του όρους Ταμπόρα το 1815 ήταν η μεγαλύτερη έκρηξη που παρατηρήθηκε στην καταγεγραμμένη ιστορία. Η έκρηξη αυτή, που βρισκόταν και πάλι στην Ινδονησία, εκτόξευσε 400 εκατομμύρια τόνους τέφρας στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας έναν παγκόσμιο ηφαιστειακό χειμώνα.
Η τέφρα εμπόδιζε το ηλιακό φως, με αποτέλεσμα το 1816 να γίνει γνωστό ως «Η χρονιά χωρίς καλοκαίρι». Χιόνι έπεσε στη Νέα Υόρκη και στο Μέιν τον Ιούνιο και το Κεμπέκ δέχτηκε 30 εκατοστά χιονιού τον ίδιο μήνα. Η παγκόσμια γεωργική καταστροφή οδήγησε σε σοβαρές ελλείψεις τροφίμων και λιμούς. Υπολογίζεται ότι 100.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους άμεσα λόγω της έκρηξης, αλλά η επακόλουθη πείνα και η οικονομική κατάρρευση πιθανότατα προκάλεσαν ακόμη περισσότερους θανάτους σε παγκόσμιο επίπεδο.
Υπερηφαίστειο Toba: Η πιο κοντινή απόσταση της ανθρωπότητας από την εξαφάνιση
Το Video “Μπορεί ένα ηφαίστειο να καταστρέψει τον κόσμο; // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 07/02/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!