Η Ελλάδα, η γενέτειρα της δημοκρατίας, έχει περάσει αμέτρητες καταιγίδες κατά τη διάρκεια της ιστορίας της. Ωστόσο, όπως πολλά έθνη τον 20ό αιώνα, δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τα κύματα αυταρχικών ιδεολογιών που σάρωσαν την Ευρώπη. Μεταξύ αυτών ήταν και ο φασισμός, μια ιδεολογία που προσπάθησε να εκμεταλλευτεί στιγμές εθνικής αδυναμίας και αβεβαιότητας. Παρ’ όλα αυτά, ο ελληνικός λαός απέδειξε ξανά και ξανά την ακλόνητη αγάπη του για την ελευθερία και την άρνησή του να υποκύψει στην τυραννία.
Σε αυτό την βίντεο, εμβαθύνουμε στην ιστορία του ελληνικού φασισμού: την εμφάνισή του, τους υποστηρικτές του και την απόρριψή του από ένα έθνος του οποίου η ταυτότητα έχει τις ρίζες της στην ελευθερία και την αντίσταση.
1. Η άνοδος του φασισμού στην Ελλάδα
Ο φασισμός ως πολιτικό κίνημα κέρδισε την προβολή του στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, μιας περιόδου που χαρακτηρίστηκε από οικονομικές δυσχέρειες, πολιτική αστάθεια και κοινωνικές αναταραχές. Η Ιταλία υπό τον Μουσολίνι και η Γερμανία υπό τον Χίτλερ έγιναν τα πιο γνωστά παραδείγματα φασιστικών καθεστώτων. Τα καθεστώτα αυτά έδωσαν έμφαση στον εθνικισμό, τον αυταρχικό έλεγχο και την καταστολή της πολιτικής διαφωνίας.
Στην Ελλάδα, τα χρόνια του μεσοπολέμου ήταν επίσης μια περίοδος βαθιάς αστάθειας. Η καταστροφική Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 άφησε το έθνος να παραπαίει από τις εδαφικές απώλειες και τον αναγκαστικό εκτοπισμό 1,5 εκατομμυρίου Ελλήνων. Οι πρόσφυγες κατέκλυσαν μια προβληματική οικονομία, επιβαρύνοντας τους πόρους και τροφοδοτώντας τις πολιτικές διαιρέσεις. Η χώρα ταλαντεύτηκε μεταξύ μιας εύθραυστης δημοκρατικής διακυβέρνησης και ενός αυταρχικού καθεστώτος, δημιουργώντας γόνιμο έδαφος για ακραίες ιδεολογίες.
Ο Ιωάννης Μεταξάς και το καθεστώς της 4ης Αυγούστου
Η πιο σημαντική προσωπικότητα που συνδέθηκε με τον αυταρχισμό στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν ο Ιωάννης Μεταξάς. Ο Ιωάννης Μεταξάς, πρώην αξιωματικός του στρατού και πιστός υποστηρικτής της μοναρχίας, διορίστηκε πρωθυπουργός της Ελλάδας το 1936, σε μια περίοδο έντονου πολιτικού αδιεξόδου και αστάθειας.
Την ίδια χρονιά, με την έγκριση του βασιλιά Γεωργίου Β’, ο Μεταξάς διέλυσε το κοινοβούλιο και εγκαθίδρυσε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, μια δικτατορία που θα διαρκούσε μέχρι την εισβολή του Άξονα το 1941.
Το καθεστώς του Μεταξά εμπνεύστηκε από τα ευρωπαϊκά φασιστικά πρότυπα, υιοθετώντας στοιχεία όπως ο κορπορατισμός, η καταστολή των πολιτικών κομμάτων και οι κρατικά ελεγχόμενες οργανώσεις νεολαίας. Η Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ) προσπάθησε να εμφυσήσει εθνικιστικές αξίες στην ελληνική νεολαία, θυμίζοντας τη νεολαία του Χίτλερ ή την Μπαλίγια του Μουσολίνι.
Ωστόσο, ο Μεταξάς δεν ήταν φασίστας στο ίδιο καλούπι με τον Μουσολίνι ή τον Χίτλερ. Απέρριψε τις φυλετικές ιδεολογίες και τον αντισημιτισμό, εστιάζοντας αντίθετα στην ένωση της Ελλάδας υπό τη σημαία του ελληνικού εθνικισμού και του ορθόδοξου χριστιανισμού. Οι πολιτικές του αντανακλούσαν ένα μείγμα αυταρχισμού και παραδοσιακών ελληνικών αξιών, καθιστώντας το καθεστώς του μοναδική περίπτωση στο ευρύτερο πλαίσιο του ευρωπαϊκού φασισμού.
2. Η Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: Φασισμός εναντίον Αντίστασης
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου έληξε απότομα το 1941 με την εισβολή του Άξονα στην Ελλάδα. Ωστόσο, το φάντασμα του φασισμού φάνταζε έντονα κατά τη διάρκεια της κατοχής, καθώς εμφανίστηκαν δωσίλογες κυβερνήσεις και παραστρατιωτικές ομάδες, που πρόδωσαν τα ιδανικά της ελληνικής ελευθερίας.
Τα Τάγματα Ασφαλείας
Μεταξύ των πιο διαβόητων παραδειγμάτων συνεργασίας ήταν τα Τάγματα Ασφαλείας, που σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής υπό την ηγεσία του Ιωάννη Ράλλη, ενός πρωθυπουργού που διορίστηκε από τους Ναζί. Οι ομάδες αυτές, που αποτελούνταν από Έλληνες συνεργάτες, είχαν ως αποστολή την καταστολή των αντιστασιακών κινημάτων και την επιβολή της κυριαρχίας του Άξονα. Η δράση τους περιελάμβανε βάναυσα αντίποινα εναντίον Ελλήνων πολιτών, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου η αντίσταση ήταν ισχυρή.
Ενώ τα Τάγματα Ασφαλείας αντιπροσώπευαν ένα σκοτεινό κεφάλαιο στην ελληνική ιστορία, δεν ήταν καθόλου αντιπροσωπευτικά του ελληνικού λαού. Στην πραγματικότητα, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων αντιστάθηκε στο φασισμό με θάρρος και αποφασιστικότητα.
Η ελληνική αντίσταση
Τα αντιστασιακά κινήματα της Ελλάδας ήταν από τα πιο αποτελεσματικά στην κατεχόμενη Ευρώπη. Ομάδες όπως το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και ο στρατιωτικός του βραχίονας, ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), πραγματοποίησαν τολμηρές επιχειρήσεις σαμποτάζ, απελευθέρωσαν εδάφη και ενέπνευσαν ελπίδα στον καταπιεσμένο πληθυσμό. Άλλες ομάδες, όπως ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ), έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στον αγώνα κατά των δυνάμεων του Άξονα.
Η γενναιότητα της ελληνικής αντίστασης έγινε πηγή εθνικής υπερηφάνειας, ενσαρκώνοντας το ανθεκτικό ελληνικό πνεύμα της ανυπακοής. Από τα βουνά της Ηπείρου μέχρι τις πόλεις και τα νησιά, οι Έλληνες στάθηκαν ενωμένοι απέναντι στους φασίστες ….
Το Video “Ο φασισμός στην Ελλάδα: Αποκαλύπτοντας τους αγώνες, την αντίσταση και την κληρονομιά της ελευθερίας” αναρτήθηκε 10/12/2024 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!