Η Ιταλία συχνά εξυμνείται για την πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά, τα εντυπωσιακά τοπία και τη νόστιμη κουζίνα της. Ωστόσο, πίσω από τη γοητευτική της όψη, η χώρα είναι βαθιά διαιρεμένη κατά γεωγραφικές, οικονομικές και ιστορικές γραμμές. Το χάσμα μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ιταλίας είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα περιφερειακής ανισότητας στην Ευρώπη, όπου οι διαφορές είναι τόσο έντονες που έχουν διαμορφώσει μεγάλο μέρος του κοινωνικού και οικονομικού τοπίου της χώρας. Η διαίρεση αυτή είναι εμφανής σε όλα, από τους οικονομικούς δείκτες μέχρι τις πολιτιστικές πρακτικές, ακόμη και στην καθημερινή ζωή.
Το χάσμα Βορρά-Νότου: Μια επισκόπηση
Η Ιταλία δεν είναι μόνο γεωγραφικά διαιρεμένη, άλλα επίσης οικονομικά και πολιτιστικά διακριτή μεταξύ της βόρειας και της νότιας περιφέρειας. Η πληθυσμιακή πυκνότητα, τα δίκτυα των αυτοκινητοδρόμων και τα στοιχεία για την παρακολούθηση των θρησκευτικών εκδηλώσεων αποκαλύπτουν ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ των δύο περιοχών. Τα δεδομένα του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI) και του κατά κεφαλήν ΑΕΠ αναδεικνύουν περαιτέρω τις διαφορές. Ο Βορράς είναι πολύ πιο ανεπτυγμένος, με υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, βιομηχανική παραγωγή και υποδομές, ενώ ο Νότος υστερεί, παρά το γεγονός ότι δεν είναι απελπιστικά φτωχός.
Οι νότιες περιφέρειες της Ιταλίας, οι οποίες αποτελούν περίπου το ένα τρίτο της επικράτειας και του πληθυσμού της χώρας, έχουν σημαντικά χαμηλότερο ΑΕΠ σε σύγκριση με τις βόρειες περιφέρειες. Οι οικονομολόγοι έχουν περιγράψει τη νότια Ιταλία ως τη μεγαλύτερη και πιο πυκνοκατοικημένη υποανάπτυκτη περιοχή εντός της Ευρωζώνης. Για παράδειγμα, περιοχές όπως η Καλαβρία και η Σικελία έχουν ονομαστικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ περίπου 22.000 ευρώ, το οποίο είναι συγκρίσιμο με χώρες όπως η Ουρουγουάη και η Ελλάδα. Αντίθετα, οι βόρειες περιοχές, όπως η Λομβαρδία και το Τρεντίνο, έχουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ περίπου 40.000 ευρώ, ευθυγραμμιζόμενες περισσότερο με τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Οικονομικές ελλείψεις: Βορράς εναντίον Νότου
Το οικονομικό χάσμα μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ιταλίας είναι έντονο και συνεχίζει να διευρύνεται. Η διαφορά αυτή δεν είναι μόνο θέμα εισοδήματος, αλλά αντικατοπτρίζεται και στα ποσοστά απασχόλησης, με τον Νότο να παρουσιάζει σταθερά πολύ υψηλότερα ποσοστά ανεργίας από τον Βορρά. Οι διαφορές αυτές είναι τόσο έντονες που συχνά συγκρίνονται με το χάσμα μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Αυτή η οικονομική ανισότητα έχει τις ρίζες της σε διάφορους παράγοντες, όπως η γεωγραφία, η ιστορία και η βιομηχανοποίηση. Οι βόρειες περιοχές, ιδίως η κοιλάδα του Πάδου, αποτελούσαν για πολύ καιρό τη βιομηχανική και γεωργική καρδιά της Ιταλίας. Η εύφορη γη και το ευνοϊκό κλίμα της κοιλάδας του Πάδου, που περιβάλλεται από τις Άλπεις, παρείχαν ιδανικές συνθήκες για την βιομηχανοποίηση και το εμπόριο. Ο ποταμός Πάδος, που διασχίζει την κοιλάδα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της περιοχής, διευκολύνοντας τη μεταφορά αγαθών και ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες. Ο Βορράς, με το εύκρατο κλίμα του, ενδείκνυται τόσο για τη γεωργία όσο και για τη βιομηχανία, καθιστώντας την μια από τις πιο παραγωγικές περιοχές της Ευρώπης.
Ο Νότος, από την άλλη πλευρά, είναι πολύ πιο άγριος, με ορεινό έδαφος και πιο σκληρό κλίμα, γεγονός που τον καθιστά λιγότερο ευνοϊκό για βιομηχανική ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας. Η περιοχή αντιμετωπίζει επίσης την πρόκληση των συχνών φυσικών καταστροφών, συμπεριλαμβανομένων των σεισμών και των πλημμυρών, οι οποίες μπορούν να καταστρέψουν τις τοπικές υποδομές και οικονομίες. Επιπλέον, η παρουσία ενεργών ηφαιστείων, όπως ο Βεζούβιος, αποτέλεσε ιστορικά σημαντική απειλή για την ανάπτυξη της περιοχής.
Ιστορική κληρονομιά: Ο αντίκτυπος της ξένης κυριαρχίας
Το ιστορικό πλαίσιο του χάσματος Βορρά-Νότου είναι επίσης καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση των ανισοτήτων στην Ιταλία. Μέχρι το 1442, οι νότιες περιοχές βρίσκονταν υπό άμεσο ισπανικό έλεγχο, περίοδος που διήρκεσε μέχρι τη Συνθήκη της Ουτρέχτης το 1713. Στη συνέχεια, τα βασίλεια της Νάπολης και της Σικελίας τέθηκαν υπό τον έλεγχο των Αυστριακών Αψβούργων για μερικές δεκαετίες πριν επιστρέψουν στην ισπανική κυριαρχία το 1735. Μόλις στις αρχές του 18ου αιώνα η μοναρχία των Βουρβόνων ανέλαβε τον έλεγχο του Νότου, όπου κυβέρνησε για σχεδόν 230 χρόνια.
Η μακροχρόνια κυριαρχία των ξένων δυνάμεων στο Νότο συνέβαλε στην εγκαθίδρυση ενός φεουδαρχικού συστήματος, όπου οι απόντες γαιοκτήμονες και τα τεράστια κτήματα κυριαρχούσαν στην κοινωνική και οικονομική δομή. Το σύστημα αυτό διατηρήθηκε για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στον Νότο σε σύγκριση με τον Βορρά, όπου οι ανεξάρτητες πόλεις-κράτη και οι κοινότητες είχαν μεγαλύτερο έλεγχο των υποθέσεών τους. Ως αποτέλεσμα, ο Βορράς ανέπτυξε μια πιο ισχυρή βιομηχανική βάση, ενώ ο Νότος παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αγροτικός και οικονομικά υποανάπτυκτος.
Μέχρι την ενοποίηση της Ιταλίας το 1861, ο Βορράς ήταν πολύ πιο εκβιομηχανισμένος, ενώ ο Νότος παρέμενε εγκλωβισμένος σε μια γεωργική αγροτική οικονομία.
Το Video “Πώς η Ιταλία έγινε η πιο διχασμένη χώρα της Ευρώπης; // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 10/01/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!