Πρόσωπα Λησμονημένα (1946) – Ταινία

Πρόσωπα Λησμονημένα (1946): Μια νοσταλγική ανάγνωση ενός «χαμένου» φιλμ

Η «Πρόσωπα Λησμονημένα», η πρώτη μεγάλου μήκους προσπάθεια του Γιώργου Τζαβέλλα, αναδύεται από τις σκιές της ελληνικής ιστορίας σαν ένα από εκείνα τα φιλμ που η μοίρα και η πολιτική τους στέρησαν την άνευ όρων αναγνώριση. Γυρισμένη στις πρώτες μεταπολεμικές μέρες, βγήκε στις αίθουσες την εβδομάδα που κηρύχθηκε ο Εμφύλιος — και γι’ αυτό έγινε στόχος επεισοδίων, μποϊκοτάζ και βανδαλισμών, οδηγώντας στην πρόωρη απόσυρσή της. Παρ’ όλα αυτά, η ταινία διασώζει τη σκηνοθετική τόλμη ενός δημιουργού που, από νωρίς, ήξερε να μεταμορφώνει το κοινό μελό σε κάτι βαθύτερο και ξεχωριστό.

Το φιλμ φωτίζει τη μεταπολεμική Ελλάδα μέσα από πρόσωπα λιγότερο φωνακλάδικα αλλά γεμάτα σιωπηλές ιστορίες: ηλικιωμένοι που προσπαθούν να κρατήσουν αναμμένη την αξιοπρέπειά τους, νέοι που επιδιώκουν έρωτες και ελπίδες σε μια κοινωνία διχασμένη, και μικρές καθημερινές ηρωικές πράξεις που μένουν ανώνυμες. Στο κέντρο βρίσκεται ο Αιμίλιος Βεάκης — σε μια από τις σπάνιες κινηματογραφικές του εμφανίσεις — που, παρά την κλονισμένη φωνή του λόγω της στέρησης των χρόνων της Κατοχής, ακτινοβολεί την περσόνα του μεγάλου θεατρικού άντρα. Η Μιράντα Μυράτ τραγουδά με τη φωνή της Στέλλας Γκρέκα, ενώ γύρω τους πλάθονται μνήμες και συγκρούσεις από ενα γκροτέσκο αλλά τρυφερό καλειδοσκόπιο χαρακτήρων.

Η σκηνοθετική γραμμή του Τζαβέλλα, το πρωτότυπο σενάριο και η φωτογραφία του Πρόδρομου Μεραβίδη δημιουργούν ένα ατμοσφαιρικό σύνολο — μελωδικό και πικρό — που δικαιολογημένα θεωρήθηκε «κόκκινο πανί» στις ταραγμένες εκείνες μέρες. Στην ταινία εμφανίζονται επίσης αυτοπροσώπως ο ίδιος ο σκηνοθέτης Γιώργος Τζαβέλλας (στο ρόλο του ταξιτζή) και ο Φιλοποίμην Φίνος, γεγονός που προσδίδει στο φιλμ μια επιπλέον, σχεδόν μυθική, διάσταση για τους μελετητές της εποχής.

Σύντομη υπόθεση (synopsis)
Η ταινία παρακολουθεί την αλληλουχία μικρών και μεγάλων τραυμάτων που αφήνει ο πόλεμος στις ζωές μιας ομάδας ανθρώπων: παλαιοί ηθοποιοί και ταλαιπωρημένες φιγούρες προσπαθούν να ξαναβρούν ρόλο και νόημα· νέοι ερωτεύονται και θυσιάζουν όνειρα· μυστικά της κατοχικής περιόδου βγαίνουν στην επιφάνεια, δοκιμάζοντας σχέσεις και ηθικές επιλογές. Μέσα από καθημερινές, ανθρώπινες στιγμές — συναντήσεις σε ταξί, τραγούδια σε μικρές σκηνές, σιωπές που λένε περισσότερα από όσα φωνάζουν οι διάλογοι — αναδεικνύεται ένα πορτρέτο μιας κοινωνίας που προσπαθεί να θυμηθεί και ταυτόχρονα να ξεχάσει.

Λίστα πληροφοριών
Τίτλος ταινίας: Πρόσωπα Λησμονημένα
Χρονολογία: 1946 (πρώτη προβολή 8 Απριλίου 1946)
Είδος: Μελοδραματική ταινία
Σκηνοθεσία: Γιώργος Τζαβέλλας
Σενάριο: Γιώργος Τζαβέλλας
Μουσική: Γιώργος Μαλλίδης
Ηθοποιοί: Αιμίλιος Βεάκης, Μιράντα Μυράτ (φωνή τραγουδιού: Στέλλα Γκρέκα), Γιώργος Παππάς, Ζινέτ Λακάζ, Λάμπρος Κωνσταντάρας, Αθανασία Μουστάκα, Δήμος Σταρένιος, Νάσος Κεδράκας

Επίλογος
Η «Πρόσωπα Λησμονημένα» είναι ένα μικρό, τραγικά γοητευτικό κομμάτι της ελληνικής κινηματογραφικής μνήμης: ένα έργο που, παρά την άδικη τύχη του, διατηρεί την αλήθεια και τη ζεστασιά των προσώπων του — αυτών των «λησμονημένων» που, τελικά, δεν έπαψαν να μιλούν μέσα από την οθόνη.