Η σχέση μεταξύ των Αρβανιτών και των Αλβανών αποτελεί εδώ και καιρό θέμα συζήτησης και, κατά καιρούς, σύγχυσης. Αυτή η σύγχυση έχει οδηγήσει σε παρανοήσεις και ακόμη και σε πολιτικές εντάσεις. Για να αποσαφηνιστεί η διάκριση μεταξύ αυτών των δύο ομάδων, είναι απαραίτητο να διερευνηθούν οι ιστορικές τους ρίζες, τα πολιτιστικά τους χαρακτηριστικά και η γλωσσική τους εξέλιξη.
Ιστορική αναδρομή των Αρβανιτών
Οι Αρβανίτες εμφανίζονται για πρώτη φορά στις βυζαντινές πηγές τον 11ο αιώνα. Ο ιστορικός Μιχαήλ Ατταλειάτης ήταν ένας από τους πρώτους που τους ανέφερε, ενώ αργότερα η Άννα Κομνηνή τους ανέφερε ως Αρβανίτες στο έργο της Αλεξιάδα, προσδιορίζοντάς τους ως ανθρώπους που κατάγονταν από την περιοχή του Αρβανίου, στη σημερινή Βόρειο Ήπειρο. Κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα, πολλοί κάτοικοι της Αλβανίας ζούσαν σε πεδινές και παράκτιες περιοχές μαζί με Έλληνες και Λατίνους. Ωστόσο, με την άφιξη των Φράγκων, πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους απωθήθηκαν στα βουνά, όπου διατηρήθηκαν ισχυρές παραδοσιακές κοινότητες.
Η άνοδος του Δεσποτάτου της Ηπείρου και η εμπλοκή των ορεινών Αλβανών σε συγκρούσεις εναντίον Σλάβων και Βενετών ενίσχυσε τους στενούς δεσμούς τους με τον ελληνικό πληθυσμό. Με την πάροδο του χρόνου, οι Αλβανοί οπλαρχηγοί ανταμείφθηκαν για τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία με τίτλους και εκτεταμένες παραχωρήσεις γης.
Οι Αρβανίτες και ο Ελληνικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας
Μέχρι τον 19ο αιώνα, οι Αρβανίτες είχαν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον Ελληνικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας το 1821, αποδεικνύοντας την πίστη τους στην ορθόδοξη πίστη και ξεχωρίζοντας από τις παράκτιες ελίτ, πολλές από τις οποίες είχαν ασπαστεί τον Καθολικισμό. Οι αρχικές εγκαταστάσεις των Αρβανιτών ήταν στη Θεσσαλία, αλλά λόγω της οθωμανικής εισβολής στην Αλβανία και την κεντρική Ελλάδα, πολλοί μετανάστευσαν νοτιότερα. Η πλειονότητα αυτών των ομάδων υπηρέτησε διάφορες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των Καταλανών, των Βενετών και της δυναστείας των Παλαιολόγων, ως μισθοφόροι πολεμιστές. Ως αποτέλεσμα, ο όρος «Αρβανίτης» (ή «Αρναούτης» στα οθωμανικά τουρκικά) συνδέθηκε με τους μισθοφόρους των Βαλκανίων, ανεξάρτητα από την πραγματική εθνοτική τους καταγωγή.
Λόγω των αιώνων αλληλεπίδρασης με μεγαλύτερους ελληνικούς πληθυσμούς, οι Αρβανίτες υπέστησαν σημαντική γενετική και πολιτιστική αφομοίωση. Ενώ ορισμένες απομονωμένες κοινότητες διατήρησαν τις παραδόσεις και τη γλώσσα τους, οι περισσότερες ενσωματώθηκαν πλήρως στην ελληνική κοινωνία. Η αρβανίτικη γλώσσα, που προέρχεται από μια πρώιμη μορφή της αλβανικής, ενσωμάτωσε πολυάριθμες ελληνικές, σλαβικές και λατινικές επιρροές. Σε αρκετές περιοχές που εγκαταστάθηκαν, οι Αρβανίτες επηρέασαν ακόμη και ελληνόφωνες κοινότητες εισάγοντας στοιχεία της γλώσσας τους στην καθημερινή επικοινωνία.
Θρησκευτικές και πολιτιστικές διακρίσεις
Μία από τις πιο καθοριστικές διαφορές μεταξύ των Αρβανιτών και των Αλβανών είναι η θρησκεία. Οι Αρβανίτες παρέμειναν σταθερά ορθόδοξοι χριστιανοί, ενισχύοντας την ευθυγράμμισή τους με την ελληνική ταυτότητα. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τους Αλβανούς, οι οποίοι, με την πάροδο του χρόνου, διαφοροποιήθηκαν θρησκευτικά, με μεγάλους μουσουλμανικούς και καθολικούς πληθυσμούς. Οι Αρβανίτες διατήρησαν την ορθόδοξη λειτουργική παράδοση στις εκκλησίες τους και τα θρησκευτικά τους ιδρύματα ήταν στενά συνδεδεμένα με την ελληνική ορθοδοξία.
Επιπλέον, οι Αρβανίτες δεν θεώρησαν ποτέ τους εαυτούς τους ξεχωριστό έθνος από τους Έλληνες. Όπου κι αν μετανάστευσαν, ταυτίστηκαν με την ελληνική εθνική υπόθεση και διατήρησαν το ελληνικό αλφάβητο στη γραφή. Εν τω μεταξύ, το αλβανικό κράτος, που ιδρύθηκε το 1913, προσπάθησε να αναπτύξει μια ξεχωριστή εθνική ταυτότητα, δημιουργώντας ένα ξεχωριστό αλφάβητο και ένα γλωσσικό πρότυπο με βάση τη νότια διάλεκτο Tosk. Αυτό έγινε για να ενισχυθεί η εθνική συνείδηση και να αποτραπεί η αφομοίωση με τους πληθυσμούς της γειτονικής Ελλάδας.
Η ανάπτυξη της αρβανίτικης και της αλβανικής γλώσσας
Μια σημαντική γλωσσική απόκλιση χωρίζει επίσης τους Αρβανίτες από τους σύγχρονους Αλβανούς. Η αρβανίτικη γλώσσα είναι μια αρχαϊκή μορφή της αλβανικής γλώσσας, που διαφέρει από την τυπική αλβανική γλώσσα που χρησιμοποιείται σήμερα. Η αρβανίτικη γλώσσα εξελίχθηκε σε σχετική απομόνωση και επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την ελληνική, τη σλαβική και τη λατινική γλώσσα. Αντίθετα, η σύγχρονη αλβανική, ιδίως η επίσημη διάλεκτος Tosk, ενσωμάτωσε επιρροές από την τουρκική, την ιταλική, τη γαλλική και την αγγλική γλώσσα.
Οι Αρβανίτες χρησιμοποιούσαν το ελληνικό αλφάβητο για τη γραφή, σε αντίθεση με τους σύγχρονους Αλβανούς, οι οποίοι υιοθέτησαν μια γραφή με βάση τα λατινικά για να διακριθούν από τους ελληνικούς και σλαβικούς πολιτισμούς. Η απόφαση αυτή ήταν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας του αλβανικού εθνικιστικού κινήματος να εδραιώσει μια μοναδική ταυτότητα ξεχωριστή από τους Αρβανίτες και άλλους λαούς των Βαλκανίων.
Το Video “Τι διαφορά έχουν οι Αρβανίτες από τους Αλβανούς; // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 17/02/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!