Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη χωρίστηκε σε δύο αντίπαλες ζώνες επιρροής: την κομμουνιστική Ανατολή, υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης, και τη καπιταλιστική Δύση, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ενώ πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εντάχθηκαν στη σοβιετική σφαίρα, η Ελλάδα αποτέλεσε αξιοσημείωτη εξαίρεση. Παρόλο που γειτνίαζε με κράτη που ήταν είτε κομμουνιστικά είτε έτειναν προς τον κομμουνισμό, και παρότι στο εσωτερικό της υπήρχε ισχυρό κομμουνιστικό κίνημα, η Ελλάδα δεν προσχώρησε στο ανατολικό μπλοκ. Αυτό το γεγονός γεννά ένα σημαντικό ερώτημα: γιατί η Ελλάδα κατάφερε να παραμείνει εκτός σοβιετικής επιρροής κατά τον Ψυχρό Πόλεμο; Η απάντηση βρίσκεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως οι στρατηγικές γεωπολιτικές επιλογές, η καθοριστική δράση σημαντικών πολιτικών προσωπικοτήτων και η κρίσιμη γεωγραφική της θέση. Αναλύοντας τη στρατιωτική στρατηγική, τις διπλωματικές σχέσεις και το γενικότερο διεθνές σκηνικό, γίνεται φανερό ότι η ιδιαίτερη θέση της Ελλάδας διαμορφώθηκε τόσο από εξωτερικές πιέσεις όσο και από εσωτερικές πολιτικές αποφάσεις.
Ακόμη και πριν τελειώσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ηγέτες του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν ήδη προβλέψει τη νέα παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων. Ήδη από το 1943, πολλοί Βρετανοί αξιωματούχοι είχαν αντιληφθεί ότι η ήττα της Γερμανίας ήταν αναπόφευκτη και ότι η Σοβιετική Ένωση θα έβγαινε νικήτρια απέναντι στις δυνάμεις του Άξονα. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, βασικός ηγέτης της Βρετανίας στον πόλεμο, είχε πλήρη επίγνωση του κινδύνου της σοβιετικής επέκτασης στη μεταπολεμική Ευρώπη. Παρόλο που επιθυμούσε την πτώση της ναζιστικής Γερμανίας, άρχισε να ανησυχεί σοβαρά για το ενδεχόμενο η Ευρώπη να βρεθεί υπό σοβιετικό έλεγχο. Για να το αποτρέψει, σχεδίασε μια φιλόδοξη στρατιωτική στρατηγική, βασιζόμενος στη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Το σχέδιο του προέβλεπε μια επίθεση ξεκινώντας από τη Βόρεια Αφρική, με προέλαση μέσω της Ιταλίας και ταχεία κίνηση προς τα Βαλκάνια. Με αυτόν τον τρόπο, στόχευε να εμποδίσει την προέλαση του Κόκκινου Στρατού στη Ρουμανία και σε άλλες στρατηγικά σημαντικές περιοχές, πριν αποκτήσουν οι Σοβιετικοί τον έλεγχο τους.
Παρά την φιλόδοξη στρατιωτική στρατηγική που πρότεινε ο Τσόρτσιλ, σύντομα φάνηκε ότι το σχέδιο ήταν γεμάτο δυσκολίες και τελικά αποδείχθηκε αδύνατο να εφαρμοστεί. Μέχρι το 1944, είχε καταστεί σαφές ότι η τεράστια κλίμακα των προτεινόμενων επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με την απρόβλεπτη φύση του πολέμου, καθιστούσε το σχέδιο αδύνατο να υλοποιηθεί. Αντιμέτωπος με αυτές τις δυσκολίες, ο Τσόρτσιλ άλλαξε κατεύθυνση, επικεντρώνοντας την προσοχή του όχι στην στρατιωτική επέμβαση, αλλά στην διπλωματική προσέγγιση με τη Σοβιετική Ένωση. Στόχος του ήταν να εξασφαλίσει κάποια ανεξαρτησία για τις χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης, διασφαλίζοντας ότι, ακόμη και αν αυτές έπεφταν υπό σοβιετική επιρροή, θα μπορούσαν να διατηρήσουν έναν βαθμό αυτοδιοίκησης μέσω των μοναρχιών τους. Αυτή η στρατηγική είχε σκοπό να προσφέρει έναν ρυθμιστικό παράγοντα ενάντια στον πλήρη κομμουνιστικό έλεγχο, εξασφαλίζοντας τα στρατηγικά συμφέροντα της Δύσης. Αν και αυτή η αλλαγή στην στρατηγική ήταν μια σημαντική απόκλιση από τις προηγούμενες στρατιωτικές φιλοδοξίες, τόνιζε την αποφασιστικότητα της βρετανικής ηγεσίας να περιορίσει τη σοβιετική επιρροή στην περιοχή μέσω διπλωματικών διαπραγματεύσεων, αντί μέσω άμεσης σύγκρουσης.
Καθώς οι διαπραγματεύσεις προχωρούσαν, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σοβιετική Ένωση κατέληξαν σε μια σημαντική και ρεαλιστική συμφωνία, γνωστή ως «συμφωνία των ποσοστών». Αυτή η συμφωνία είχε ως σκοπό να καθορίσει τα επίπεδα επιρροής που θα είχε η κάθε υπερδύναμη στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, καθορίζοντας έτσι τις περιοχές ελέγχου των δύο δυνάμεων. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, η Ρουμανία θα τελούσε εξ ολοκλήρου υπό σοβιετική επιρροή, χωρίς καμία δυνατότητα παρέμβασης από τη Δύση. Αντίθετα, η Γιουγκοσλαβία θα μοιραζόταν ισότιμα, με την επιρροή να κατανέμεται εξίσου ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Η Βουλγαρία και η Ουγγαρία αναμενόταν σε μεγάλο βαθμό να πέσουν υπό σοβιετική κυριαρχία, αν και με κάποια περιορισμένη δυτική επιρροή. Η Ελλάδα, ωστόσο, είχε ειδική θέση: η κυβέρνηση της θα ακολουθούσε τα δυτικά ιδεώδη, ενώ θα επέτρεπε στο κομμουνιστικό κόμμα να συμμετέχει στις δημοκρατικές εκλογές. Παρά την αρχική εντύπωση ότι αυτή η ρύθμιση ήταν μια ισχυρή και ισορροπημένη λύση, σύντομα φάνηκε ότι τα κομμουνιστικά κόμματα σε πολλές από αυτές τις χώρες ήταν έτοιμα να καταλάβουν πλήρως την εξουσία, καθιστώντας τη συμφωνία των ποσοστών αναποτελεσματική ως μακροπρόθεσμη στρατηγική.
Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που βοήθησαν στην προστασία της Ελλάδας από την κομμουνιστική κατάληψη ήταν η στρατηγική της γεωγραφική θέση. Βρίσκοντας στην καρδιά της Μεσογείου, η Ελλάδα είχε εξαιρετική στρατηγική αξία, ιδιαίτερα για τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Εάν η Ελλάδα είχε πέσει υπό κομμουνιστικό έλεγχο, η εκτεταμένη ακτογραμμή της και τα κρίσιμα λιμάνια της θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως ναυτικές βάσεις.
Το Video “Γιατί η Ελλάδα δεν έγινε μέρος του Ανατολικού Μπλοκ; // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 14/03/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!