Φαντάσου να πηγαίνεις σε ένα φαρμακείο τον 16ο ή τον 17ο αιώνα, και αντί να βρεις χάπια, σιρόπια ή βότανα, ο φαρμακοποιός να σου δίνει… σκόνη από μούμια. Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, για πολλούς αιώνες στην Ευρώπη οι άνθρωποι πίστευαν ότι η κατανάλωση κομματιών από μουμιοποιημένα σώματα μπορούσε να θεραπεύσει σχεδόν τα πάντα: από έναν απλό πονοκέφαλο μέχρι την πανώλη. Αυτή η μακάβρια πρακτική, που σήμερα μας φαίνεται αδιανόητη, ήταν τότε μια καθημερινή πραγματικότητα. Ας δούμε πώς ξεκίνησε, γιατί οι άνθρωποι το πίστευαν και πώς τελικά σταμάτησε.
🏥 Ένας κόσμος χωρίς αντιβιοτικά
Στον Μεσαίωνα και μέχρι τον 18ο αιώνα, οι άνθρωποι δεν είχαν ούτε αντιβιοτικά ούτε τις γνώσεις της σύγχρονης ιατρικής. Οι ασθένειες θερίζανε, η πανώλη και άλλες επιδημίες εξολόθρευαν ολόκληρους πληθυσμούς, και οι γιατροί έψαχναν απεγνωσμένα τρόπους να θεραπεύσουν τους ασθενείς τους. Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι μούμιες της Αιγύπτου φάνηκαν σαν μια «μαγική» λύση. Πλούσιοι και φτωχοί, βασιλιάδες και κοινοί άνθρωποι, κατανάλωναν σκόνη από ανθρώπινα λείψανα πιστεύοντας ότι θα τους χαρίσει υγεία και δύναμη.
Τι ήταν η «μουμιομανία»;
Η λέξη «μουμιομανία» περιγράφει την εμμονή των Ευρωπαίων με τις αιγυπτιακές μούμιες. Από τον Μεσαίωνα μέχρι και τον 19ο αιώνα, οι μούμιες δεν ήταν απλά αντικείμενα θαυμασμού για την αρχαιότητά τους• ήταν και φάρμακο. Οι φαρμακοποιοί άλεθαν τα μουμιοποιημένα σώματα σε λεπτή σκόνη και την πουλούσαν στα φαρμακεία. Οι άνθρωποι την έπιναν διαλυμένη σε κρασί, την έτρωγαν ανακατεμένη με βότανα ή την χρησιμοποιούσαν σαν αλοιφή πάνω σε πληγές.
Πώς γινόταν η ταρίχευση
Για να καταλάβουμε γιατί πίστευαν ότι οι μούμιες είχαν «μαγικές» ιδιότητες, πρέπει να δούμε τη διαδικασία ταρίχευσης. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αφαιρούσαν τα σπλάχνα και τον εγκέφαλο του νεκρού, τα έβαζαν σε αλμύρα και στη συνέχεια καθάριζαν το σώμα με αρωματικά έλαια και αντισηπτικές ουσίες. Μετά ξανάβαζαν τα όργανα μέσα, άλειφαν το σώμα με περισσότερες ουσίες και το τύλιγαν με επιδέσμους πριν το τοποθετήσουν σε σαρκοφάγο. Το αποτέλεσμα ήταν ένα άψογα διατηρημένο σώμα, που για τους Ευρωπαίους φάνταζε σαν πηγή μυστικής ενέργειας και θεραπείας.
Οι «φαρμακευτικές» ιδιότητες της μούμιας
Από τον 12ο αιώνα, η σκόνη από μούμιες ήταν συνταγογραφούμενο φάρμακο. Χρησιμοποιούνταν για:
πονοκεφάλους
οιδήματα
σπασμούς και κρίσεις
τη βουβωνική πανώλη
ακόμη και για επιληψία
Μάλιστα, ο βασιλιάς της Αγγλίας Κάρολος Β’ έπαιρνε φάρμακα από ανθρώπινα κρανία για να αντιμετωπίσει τις κρίσεις του. Η πεποίθηση ήταν ότι το ανθρώπινο σώμα περιείχε μια ζωτική ενέργεια. Έτσι, καταναλώνοντας σάρκα, οστά ή αίμα, πίστευαν ότι μπορούσαν να μεταφέρουν αυτή τη ζωτικότητα στον οργανισμό τους.
Η απάτη με τις «ψεύτικες μούμιες»
Η ζήτηση για μούμιες ήταν τόσο μεγάλη, που δεν επαρκούσαν οι πραγματικές αιγυπτιακές σοροί. Έτσι, δημιουργήθηκε μια τεράστια αγορά απομιμήσεων.
Ο Guy de la Fontaine, γιατρός της βασιλικής οικογένειας, επισκέφθηκε την Αλεξάνδρεια το 1564 και ανακάλυψε ότι πολλές «μούμιες» που πωλούνταν στην Ευρώπη ήταν απλοί νεκροί αγρότες που είχαν συντηρηθεί πρόχειρα για εμπορικούς σκοπούς.
Παρά την απάτη, η πίστη στη θεραπευτική δύναμη της μούμιας συνέχισε για αιώνες.
Φρέσκο αίμα και κρέας
Δεν ήταν όμως μόνο οι μούμιες που θεωρούνταν θεραπευτικές. Ορισμένοι γιατροί υποστήριζαν ότι το φρέσκο ανθρώπινο αίμα είχε ακόμη μεγαλύτερη ζωτικότητα. Έτσι, υπήρχαν περιπτώσεις όπου άνθρωποι έπιναν αίμα καταδικασμένων αμέσως μετά την εκτέλεσή τους, πιστεύοντας ότι θα θεραπευτούν. Η ιδέα ήταν ότι όσο πιο «ζωντανό» το υλικό, τόσο πιο δυνατή η θεραπεία.
Από φάρμακο σε θέαμα
Μέχρι τον 19ο αιώνα, η κατανάλωση μούμιων για ιατρικούς σκοπούς άρχισε να μειώνεται. Ωστόσο, οι μούμιες δεν έπαψαν να τραβούν την προσοχή των Ευρωπαίων. Τώρα όμως δεν τις έτρωγαν• τις ξετύλιγαν σε ιδιωτικά πάρτι για διασκέδαση. Η πρώτη εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο το 1798 αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για την αιγυπτιακή κουλτούρα. Ταξιδιώτες έφερναν μούμιες στην Ευρώπη, τις οποίες αγόραζαν σε παζάρια, και οι αριστοκράτες τις χρησιμοποιούσαν σαν θέαμα.
Ελληνικές Πηγές:
Μηχανή του Χρόνου: Αναλύει την ιστορία της κατανάλωσης μούμιων στην Ευρώπη, εστιάζοντας στην εμπορική εκμετάλλευση και τις ιατρικές πρακτικές.
Εγκυκλοπαίδεια Ιατρικής Ιστορίας: Παραθέτει πληροφορίες για τη χρήση μούμιων ως φαρμάκου και τις σχετικές πεποιθήσεις.
Ιστορικό Ιατρικό Αρχείο Αθηνών: Δημοσιεύει άρθρα και μελέτες για την ιστορία της ιατρικής στην Ελλάδα, περιλαμβάνοντας αναφορές στη χρήση μούμιων.
🌍 Διεθνείς Πηγές:
National Geographic: Αναλύει την ιστορία της κατανάλωσης μούμιων στην Ευρώπη και τις ιατρικές πεποιθήσεις της εποχής.
Science History Institute: Παρουσιάζει την ιστορία της «μουμιομανίας» και την εμπορική εκμετάλλευση των μούμιων στην Ευρώπη.
Merck Group: Αναφέρει τη χρήση μούμιων ως φαρμάκου και τις εμπορικές πρακτικές του 19ου αιώνα.
Medical News Today: Παρουσιάζει την ιστορία της χρήσης μούμιων στην ιατρική και τις πεποιθήσεις της εποχής.
Το Video “Γιατί οι Ευρωπαίοι πίστευαν ότι οι μούμιες θεραπεύουν; // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 11/09/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!