«Είμαι σε διαδικασία να αξιολογηθώ για το αν θα πάρω και πρέπει να αποφασίσω πότε θα πάρω σκύλο οδηγό», λέει ο Βαγγέλης — τυφλός εκ γενετής, συνηθισμένος στη χρήση του λευκού μπαστουνιού και στην αυτονομία που έχει κτίσει με τον χρόνο. Παρά την προσωπική του αυτοδυναμία και το δίκτυο φίλων που τον συνοδεύουν, αναγνωρίζει ότι ο σκύλος οδηγός προσφέρει ένα επίπεδο ασφάλειας και ποιότητας ζωής που το λευκό μπαστούνι δεν μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως. Ωστόσο, η απόφαση δεν είναι απλή: «ο σκύλος οδηγός είναι απίστευτη πολυτέλεια και ασφάλεια», παρατηρεί — και προσθέτει ότι, αφού το κράτος δεν καλύπτει τη δωρεάν πρόσβαση σε έναν τέτοιο σύντροφο για όλους όσοι τον θέλουν, πρέπει να υπάρξει προτεραιοποίηση των πιο ευάλωτων.
Η επιλογή ενός σκύλου οδηγού ξεκινά πολύ πριν φτάσει το κουτάβι στα χέρια του τελικού χρήστη. Οι εκπαιδευτές επιλέγουν προσεκτικά τους γονείς και, όσο γίνεται, το γενεαλογικό δέντρο. Στα 50–52 ημερών το κουτάβι υποβάλλεται σε περίπου 50 σταθμισμένα κριτήρια, τα οποία σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία προβλέπουν την πιθανότητα να καταστεί ένας σκύλος αποτελεσματικός οδηγός στα δύο του χρόνια. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα απαιτεί «πολύ διάβασμα», είναι απαιτητικό αλλά και «πολύ ωραίο ταξίδι», όπως το περιγράφουν οι εκπαιδευτές.
Τι αναλαμβάνει πρακτικά ένας σκύλος οδηγός; Είναι, όπως λέγεται, «τα μάτια» του ανθρώπου που δεν βλέπει — είναι σε θέση να αναλύσει μια κατάσταση και να δώσει την κατάλληλη λύση εκείνη τη στιγμή. Το λευκό μπαστούνι παραμένει ένα πολύτιμο βοήθημα για κινητικότητα και προσανατολισμό, αλλά δεν έχει την κρίση που διαθέτει ο σκύλος. Εκπαιδευμένα σκυλιά εφαρμόζουν ακόμη και «έξυπνη ανυπακοή»: αν δοθεί εντολή να περάσει ο δρόμος και ο σκύλος αντιληφθεί κίνδυνο, απλά δεν περνάει — προστατεύοντας τον χειριστή του.
Το κόστος παραγωγής και εκπαίδευσης ενός σκύλου οδηγού είναι υψηλό: από την επιλογή και αγορά του κουταβιού, τη φροντίδα, τα χειρουργεία, τις εξετάσεις, ως και την ίδια την εκπαίδευση και την παρακολούθηση, το κόστος υπολογίζεται στα 25–30.000 ευρώ περίπου για τα δύο πρώτα χρόνια. Στην Ελλάδα, όμως, το κράτος δεν καλύπτει αυτά τα έξοδα. Οι οργανώσεις που εκπαιδεύουν και παραχωρούν τους σκύλους το κάνουν δωρεάν στους δικαιούχους, χρηματοδοτώντας τη διαδικασία μέσω δωρεών και ιδιωτικών προσφορών — αλλά αυτό περιορίζει τον αριθμό των σκύλων που μπορούν να παραχθούν και να δοθούν.
Υπάρχει επίσης θέμα θεσμικού πλαισίου και πρόσβασης: οι σκύλοι οδηγοί έχουν δικαίωμα πρόσβασης παντού, και αυτή η δυνατότητα αποτελεί μέρος της εκπαίδευσής τους. Παρ’ όλα αυτά, η εφαρμογή του δικαιώματος συχνά απαιτεί ενημέρωση και επιμόρφωση του προσωπικού ασφαλείας, δικαστικών αντιπροσώπων, αλλά και άλλων κλάδων — καθώς καταγράφονται ακόμα περιστατικά απαγορεύσεων ή παρενοχλήσεων. Οι εμπλεκόμενοι σημειώνουν πως χρειάζεται συνεχής ενημέρωση ώστε να μην τίθεται σε αμφισβήτηση το αυτονόητο: η συνοδεία του τυφλού ατόμου από τον σκύλο οδηγό.
Μικρές νίκες αλλά και μεγάλα βήματα συμπερίληψης καταγράφονται: πρόσφατες πρωτοβουλίες οδήγησαν σε εγκυκλίους που διευκολύνουν την πρόσβαση των οδηγών κατά την άσκηση πολιτικών δικαιωμάτων, ενώ σε επίπεδο επαγγελματικής ένταξης σημειώθηκαν πρωτοβουλίες — όπως η δυνατότητα ανάπηρων δικηγόρων να λειτουργούν ως δικαστικοί αντιπρόσωποι με επιπλέον αμειβόμενο βοηθητικό προσωπικό — που ανοίγουν δρόμους για ισότιμη συμμετοχή.
Η συζήτηση γύρω από τον σκύλο οδηγό, λοιπόν, δεν περιορίζεται στην εκπαίδευση και στη σχέση ανθρώπου–ζώου. Αγγίζει ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, κατανομής πόρων, θεσμικής προστασίας και εκπαίδευσης της κοινής γνώμης. Όσοι εργάζονται στον τομέα τονίζουν ότι ο σκύλος οδηγός μπορεί να αλλάξει ριζικά τη ζωή ενός τυφλού ατόμου — αλλά για να γίνει πραγματικότητα αυτή η αλλαγή σε ευρεία κλίμακα, απαιτείται πολιτική βούληση, πόροι και συνεχής προσπάθεια ενημέρωσης. Δείτε το βίντεο για να μάθετε περισσότερα από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές αυτής της συζήτησης.
Το «ΜΕΛΛΟΝ ΕΝΑ» είναι εδώ με την υποστήριξη της ΔΕΗ! Η πρώτη εκπομπή στην ελληνική τηλεόραση, που δίνει την ευκαιρία στα άτομα με αναπηρία να μιλήσουν για όσα τα αφορούν και να αλλάξει τον τρόπο που αντιμετωπίζονται, είναι στον ΣΚΑΪ με νέο κύκλο επεισοδίων! Η Γεωργία Καλτσή και ο Γιώργος Καπουτζίδης επιστρατεύουν το χιούμορ και την αμεσότητά τους, δημιουργώντας ένα αυθεντικό πεδίο διαλόγου χωρίς στερεότυπα γύρω από την αναπηρία, ενώ βάζουν στη δημιουργική και παραγωγική ομάδα τους Cool Crips. Ακόμα, μοιράζονται πληροφορίες και αναδεικνύουν την ανάγκη για ενσυναίσθηση, ισότητα και προσβασιμότητα – έννοιες πολύτιμες για μια κοινωνία χωρίς περιορισμούς.
#MellonEna
Το άρθρο συντάχθηκε με τη βοήθεια του GretAi. Το Video “Οι σκύλοι οδηγοί που γίνονται «τα μάτια» των τυφλών – Η εκπαίδευση και το νομικό πλαίσιο” αναρτήθηκε 27/09/2025 στο Youtube κανάλι SKAI.gr