Το 1945, οι Ηνωμένες Πολιτείες έριξαν δύο πυρηνικές βόμβες στην Ιαπωνία – μια απόφαση που άλλαξε την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ανεπανόρθωτα. Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, μια άλλη πυρηνική έκρηξη θα άλλαζε δραματικά τη στρατηγική ισορροπία του Ψυχρού Πολέμου – αλλά αυτή τη φορά, η έκρηξη έγινε ψηλά πάνω από τον πλανήτη μας. Στις 9 Ιουλίου 1962, η έκρηξη του Starfish Prime στο διάστημα αναδιαμόρφωσε όχι μόνο τη στρατιωτική στρατηγική, αλλά και την κατανόησή μας για τον πυρηνικό πόλεμο και τον αντίκτυπό του στο περιβάλλον και την τεχνολογική υποδομή της Γης.
Το Starfish Prime ήταν μέρος της Επιχείρησης Fishbowl, μιας σειράς πέντε πυρηνικών δοκιμών σε μεγάλο υψόμετρο που πραγματοποίησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι δοκιμές σχεδιάστηκαν για να διερευνήσουν τόσο στρατιωτικά όσο και επιστημονικά ζητήματα: Πώς θα μπορούσε μια πυρηνική έκρηξη στο διάστημα να επηρεάσει τα ηλεκτρονικά συστήματα, τα δίκτυα επικοινωνίας και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο έδαφος; Και τι αντίκτυπο θα είχε στη μαγνητόσφαιρα της Γης; Εκείνη την ιστορική ημέρα, ένας πύραυλος Thor που μετέφερε θερμοπυρηνική κεφαλή 1,4 μεγατόνων – περίπου 500 φορές ισχυρότερη από τη βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα – έπεσε σχεδόν 1.500 χιλιόμετρα δυτικά-νοτιοδυτικά της Χαβάης πριν εκραγεί σε ύψος περίπου 400 χιλιομέτρων. Σε αυτό το ύψος, που αντιστοιχεί περίπου στην τροχιά του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, η έκρηξη δημιούργησε φαινόμενα που θα άλλαζαν για πάντα την άποψή μας για τις διαστημικές πυρηνικές εκρήξεις.
Σχεδόν αμέσως μετά την έκρηξη, φορτισμένα σωματίδια από την έκρηξη άρχισαν να αλληλεπιδρούν με μόρια στην ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης. Η σύγκρουση αυτών των ιονισμένων σωματιδίων με τα μόρια της ατμόσφαιρας δημιούργησε θεαματικά, εκτεταμένα σέλη, ορατά σε ολόκληρο τον Ειρηνικό Ωκεανό, ακόμη και σε απόσταση μέχρι τη Νέα Ζηλανδία. Στη Χονολουλού, ο κανονικά σκοτεινός, συννεφιασμένος νυχτερινός ουρανός μεταμορφώθηκε για λίγο σε ένα φωτεινό θέαμα- για έξι λεπτά, φαινόταν σαν να είχε εμφανιστεί ένας άλλος ήλιος στις 11 μ.μ. Τα ραδιοφωνικά σήματα εξασθένησαν, τα φώτα των δρόμων έσβησαν και το κοινό αναρωτήθηκε σχετικά με την πραγματική δύναμη αυτών των εκρήξεων σε μεγάλο υψόμετρο.
Η χρονική στιγμή του Starfish Prime δεν ήταν τυχαία. Οι αρχές της δεκαετίας του 1960 σημαδεύτηκαν από την κλιμάκωση των εντάσεων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση διεκδικούσαν την παγκόσμια κυριαρχία. Η κούρσα του διαστήματος είχε ήδη αρχίσει σοβαρά όταν οι Σοβιετικοί εκτόξευσαν τον Σπούτνικ το 1957 και αργότερα έστειλαν τον Γιούρι Γκαγκάριν σε τροχιά ως τον πρώτο άνθρωπο στο διάστημα. Φοβούμενοι ότι οι Σοβιετικοί θα μπορούσαν να αποκτήσουν αποφασιστικό στρατιωτικό πλεονέκτημα αναπτύσσοντας διαστημικά όπλα, οι στρατιωτικοί σχεδιαστές των ΗΠΑ προσπάθησαν να κατανοήσουν τις δυνατότητες των πυρηνικών όπλων στο διάστημα. Οραματίστηκαν αυτά τα όπλα όχι μόνο ως αποτρεπτικά αλλά και ως πιθανά μέτρα κατά των βαλλιστικών πυραύλων που θα μπορούσαν να διαταράξουν τις εχθρικές επικοινωνίες και τα συστήματα διοίκησης και ελέγχου.
Μεταξύ των πρωταρχικών ανησυχιών ήταν ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός (ΗΜΠ) που παράγεται από μια πυρηνική έκρηξη. Ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός είναι μια έκρηξη ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που μπορεί να δημιουργήσει ισχυρά ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία σε τεράστιες εκτάσεις. Όταν μια πυρηνική έκρηξη λαμβάνει χώρα σε μεγάλα υψόμετρα, ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός που προκύπτει δεν περιορίζεται από τη γήινη ατμόσφαιρα, όπως θα συνέβαινε κατά τη διάρκεια μιας έκρηξης σε επίπεδο εδάφους. Αντίθετα, η αραιότερη ατμόσφαιρα επιτρέπει στον παλμό να εξαπλωθεί σε χιλιάδες χιλιόμετρα. Στην περίπτωση του Starfish Prime, η έκρηξη δημιούργησε ένα αλυσιδωτό αποτέλεσμα: οι ακτίνες γάμμα που εξέπεμψε η βόμβα συγκρούστηκαν με άτομα στην ανώτερη ατμόσφαιρα, απελευθερώνοντας ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας. Τα ηλεκτρόνια αυτά, επιταχυνόμενα από το μαγνητικό πεδίο της Γης, ταλαντεύονταν ταχύτατα, δημιουργώντας έναν παλμό που διέκοψε τα ηλεκτρικά συστήματα μακριά από το σημείο της έκρηξης. Στη Χαβάη, σε απόσταση σχεδόν 1.500 χιλιομέτρων, τα φώτα των δρόμων έσβησαν, οι τηλεφωνικές γραμμές παρουσίασαν διακοπές και οι ραδιοεπικοινωνίες επηρεάστηκαν σοβαρά.
Οι ευρύτερες επιπτώσεις αυτής της επίδρασης του ηλεκτρομαγνητικού παλμού ήταν τόσο άμεσες όσο και μακροχρόνιες. Η έκρηξη δεν παρήγαγε μόνο εκθαμβωτικό σέλας αλλά επηρέασε επίσης σημαντικά τη μαγνητόσφαιρα της Γης. Η έκρηξη φορτισμένων σωματιδίων άλλαξε τη σύνθεση και την ένταση των φυσικών ζωνών ακτινοβολίας Van Allen – περιοχές έντονης ακτινοβολίας σε σχήμα καρύδας που περιβάλλουν τον πλανήτη μας και μας προστατεύουν από την επιβλαβή ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία. Στον απόηχο του Starfish Prime, οι επιστήμονες παρατήρησαν τον σχηματισμό τεχνητών ζωνών ακτινοβολίας που ήταν ακόμη πιο έντονες και μακράς διάρκειας από τις φυσικές.
Το Video “Το μεγάλο πρόβλημα που συνέβη μετά την πυρηνική καταστροφή του διαστήματος // Άκου να δεις!” αναρτήθηκε 23/02/2025 στο Youtube κανάλι Άκου να δεις!