Το γλυκό της χαράς της Κρήτης ζωντανεύει ξανά μέσα από τα χέρια των γυναικών του συνεταιρισμού «Μελισσάνθη». Τα ξεροτήγανα —ή, όπως τα λένε σε πολλές γωνιές του νησιού, ξεροτίγανα— δεν είναι απλώς μία συνταγή. Είναι τελετουργικό, άρωμα σπιτιού, μνήμη και γιορτή· συνοδεύουν γάμους, πανηγύρια, χριστούγεννα και κάθε μεγάλη στιγμή της ζωής.
Στο χωριό, οι γυναίκες φορούν τις ποδιές τους και ξεκινούν το οικείο τελετουργικό: ανοίγουν προσεκτικά το φύλλο, το κόβουν σε λωρίδες, τις τυλίγουν με δεξιοτεχνία και τις τηγανίζουν μέχρι να γίνουν τραγανές. Στη συνέχεια τις μελώνουν με μέλι, προσθέτοντας το τελικό άγγιγμα που τις μετατρέπει σε γλυκό χαράς. Η διαδικασία απαιτεί υπομονή και μεράκι· κάθε βήμα έχει τη δική του τέχνη: από το σωστό πάχος του φύλλου ως το σωστό τύλιγμα και το σωστό μέλωμα.
Η ιστορία του συνεταιρισμού «Μελισσάνθη» είναι η ιστορία ενός κοινού μικροβίου, όπως το περιγράφουν οι ίδιες οι γυναίκες: η αγάπη για το ξεροτήγανο που μεταδιδόταν από σπίτι σε σπίτι οδήγησε στη δημιουργία του συλλογικού εγχειρήματος. Όλα ξεκίνησαν από ένα σεμινάριο στον τότε δήμο Γοργολαΐνης. Δέκα γυναίκες αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους —πέντε άντεξαν και κράτησαν το εγχείρημα ζωντανό— και από το 2000 πια το γλυκό αυτό φτιάχνεται καθημερινά στο συνεταιρισμό.
Η πορεία δεν ήταν χωρίς δυσκολίες. Η περίοδος της πανδημίας έθεσε σε δοκιμασία την επιβίωση του εγχειρήματος· για κάποιο διάστημα οι παραγγελίες σχεδόν μηδενίστηκαν και πολλές γυναίκες αναγκάστηκαν να επιλέξουν άλλη εργασία για οικονομικούς λόγους. Ωστόσο, η αποφασιστικότητα των υπολοίπων κράτησε τον συνεταιρισμό όρθιο. Σήμερα, όπως μας λένε, δεν προλαβαίνουν· η ζήτηση έχει αυξηθεί και οι γυναίκες συνεχίζουν με το ίδιο μεράκι.
Παρά ταύτα, το μεγαλύτερο στοίχημα παραμένει η συνέχεια. Οι νεότερες γενιές δείχνουν λιγότερο ενδιαφέρον για την απαιτητική, συχνά άκαρπη σε επίπεδο ωραρίου, δουλειά. Οι γυναίκες της «Μελισσάνθης» το ξέρουν και αναζητούν διαδόχους που θα κρατήσουν την παράδοση ζωντανή. Για αυτές, το ξεροτήγανο δεν είναι μόνο μια επαγγελματική απασχόληση· είναι ευλογία, ιστορία και κοινότητα.
Συμπερασματικά, τα ξεροτήγανα της Κρήτης παραμένουν ένα γλυκό που κουβαλάει την ψυχή του τόπου: το λάδι που παίρνει φωτιά στο τζάκι, το φύλλο που ανοίγει με μεράκι, η γειτονιά που γεμίζει άρωμα. Και όσο υπάρχουν άνθρωποι που τα φτιάχνουν και τα προσφέρουν στις χαρές της ζωής, η παράδοση θα συνεχίσει να υπάρχει —ζωντανή, τραγανή και μελωμένη.
Το άρθρο συντάχθηκε με τη βοήθεια του GretAi. Το Video “Ξεροτήγανα: Το γλυκό της χαράς” αναρτήθηκε 14/11/2025 στο Youtube κανάλι ΚΡΗΤΗ TV