Αυτή την εβδομάδα, καταναλωτής βρήκε γνωστή συσκευασία κουβερτούρας 125γρ στα 3,10 €. Πρόκειται για μια τιμή που, όπως αναφέρουν αναγνώστες και παλαιότερες αποδείξεις, πριν 2–3 χρόνια κυμαινόταν περίπου στο 1 € και κάτι. Με απλά μαθηματικά, η σημερινή τιμή αντιστοιχεί σε περίπου 24,80 €/kg — ενώ η παλαιότερη περίπου 8 €/kg. Πρόκειται δηλαδή για σχεδόν τριπλασιασμό σε λίγα χρόνια.
Είναι μεμονωμένο ή ευρύτερο φαινόμενο;
Από τις πρώτες ενδείξεις και συγκρίσεις τιμών σε ελληνικές αλυσίδες και online καταστήματα, αλλά και από αναφορές σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές, δεν μοιάζει να πρόκειται μόνο για τοπικό παράδειγμα. Η αγορά προϊόντων σοκολάτας και οι τιμές πρώτων υλών (κακάο, βούτυρο κακάο, ζάχαρη, γάλα) έχουν εμφανίσει σημαντική μεταβλητότητα τα τελευταία χρόνια. Για να βγει ασφαλές συμπέρασμα απαιτείται συγκεντρωμένη ανάλυση χρονοσειρών τιμών και δηλώσεις από τις εμπλεκόμενες εταιρείες — κάτι που σκοπεύουμε να διερευνήσουμε περαιτέρω.
Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες;
Δεν υπάρχει μία μοναδική εξήγηση. Τα πιο λογικά αίτια που εξηγούν μεγάλες αυξήσεις σε προϊόντα όπως η κουβερτούρα είναι συνδυασμός των παρακάτω:
1) Αύξηση τιμών πρώτων υλών
– Οι διεθνείς τιμές του κακάο είναι ευαίσθητες σε καιρικά φαινόμενα (π.χ. ξηρασία, El Niño), ασθένειες των φυτών και γεωπολιτική αστάθεια σε χώρες παραγωγής (Ακτή Ελεφαντοστού, Γκάνα, Βραζιλία). Μειωμένες σοδειές ή προσδοκίες μείωσης παραγωγής ανεβάζουν τις τιμές στο διεθνές χρηματιστήριο εμπορευμάτων.
2) Κόστος ενέργειας και βιομηχανίας
– Η παραγωγή σοκολάτας και ιδιαίτερα η επεξεργασία απαιτούν ενέργεια. Η άνοδος των τιμών ενέργειας τα τελευταία χρόνια είχε σημαντικό λειτουργικό κόστος για εργοστάσια.
3) Μεταφορικά και εφοδιαστική αλυσίδα
– Αύξηση κόστους μεταφοράς, καθυστερήσεις, έλλειψη κοντέινερ και γενικότερη αναταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα επιβαρύνουν το κόστος εισαγωγής πρώτων υλών και διανομής.
4) Παγκόσμιος πληθωρισμός και συναλλαγματικές
– Γενική άνοδος τιμών (πληθωρισμός) ανεβάζει το κόστος πρώτων υλών, μισθών και υπηρεσιών σε όλη την αλυσίδα παραγωγής.
5) Δομή αγοράς και τιμολογιακές στρατηγικές
– Ο κλάδος της σοκολάτας χαρακτηρίζεται από συγκέντρωση (μερικές μεγάλες εταιρείες-προμηθευτές και αλυσίδες λιανικής). Όταν το κόστος ανεβαίνει, οι μεγάλες εταιρείες μπορούν γρήγορα να μεταφέρουν αυξήσεις στη λιανική. Παράλληλα, μειώσεις σε προσφορές και αλλαγές στην πολιτική τιμών των λιανεμπόρων μπορεί να κάνουν την αύξηση πιο εμφανή στον καταναλωτή.
6) Πρότυπα βιωσιμότητας και πιστοποιήσεις
– Επενδύσεις σε βιώσιμες καλλιέργειες, πιστοποιήσεις (Fairtrade, Rainforest Alliance) και βελτίωση συνθηκών παραγωγής μπορούν να αυξήσουν το κόστος πρώτης ύλης και να μεταφερθούν στην τελική τιμή.
Υπάρχει περίπτωση καρτέλ ή συντονισμένη αύξηση τιμών;
Η ομοιόμορφη άνοδος τιμών σε διαφορετικές μάρκες και αγορές μπορεί να δημιουργεί υποψίες, αλλά δεν αποδεικνύει από μόνη της παράνομη συνεννόηση. Για να στοιχειοθετηθεί περίπτωση καρτέλ απαιτούνται αποδείξεις συντονισμού (π.χ. εσωτερικά έγγραφα, ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ εταιρειών, κοινές αποφάσεις τιμολόγησης). Η διερεύνηση τέτοιων υποθέσεων είναι αρμοδιότητα της Επιτροπής Ανταγωνισμού — αν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις, οι καταναλωτές και οι φορείς πρέπει να τις αναφέρουν στην αρμόδια αρχή.
Τι μπορούν να κάνουν οι καταναλωτές τώρα
– Συγκρίνετε τιμές: Ψάξτε σε διαφορετικά σούπερ μάρκετ, online καταστήματα και πλατφόρμες σύγκρισης (π.χ. Skroutz).
– Δοκιμάστε εναλλακτικές: ιδιωτικές ετικέτες σούπερ μάρκετ ή άλλα brands συχνά κοστίζουν λιγότερο.
– Αγορά σε μεγαλύτερες συσκευασίες όταν συμφέρει (χαμηλότερο κόστος/κιλό).
– Μαγειρικές λύσεις: για μικρή χρήση, αναμείξτε κομμάτια σοκολάτας ή δοκιμάστε άλλες συνταγές που μειώνουν την ανάγκη για εκλεκτή κουβερτούρα.
– Καταγραφή και αναφορά: κρατήστε αποδείξεις/φωτογραφίες τιμών. Αν εντοπίζετε παράλογες ή συντονισμένες αυξήσεις, στείλτε στοιχεία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού.
